Phân bổ khoản lỗ 44.792 tỉ đồng vào giá điện: Cần tách bạch, làm rõ các khoản lỗ

Phải yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) báo cáo chi tiết các chi phí cấu thành nên khoản lỗ, và chỉ phân bổ các chi phí hợp lý vào giá bán lẻ điện bình quân, thay vì phân bổ toàn bộ khoản lỗ như đề xuất tại dự thảo sửa đổi nghị định 72.

Dù ủng hộ việc "tính đúng, tính đủ" các chi phí hợp lý, hợp lệ vào giá điện như đề xuất tại dự thảo sửa đổi nghị định 72 của Chính phủ về cơ chế và thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân nhưng các chuyên gia cho rằng nếu chỉ dựa vào số liệu công bố về kết quả hoạt động kinh doanh trong báo cáo tài chính hằng năm, sẽ không đảm bảo tính minh bạch trong phân bổ chi phí giá điện.

Thua lỗ do giá bán thấp hơn giá thành?

Ngày 9-9, EVN đã lên tiếng giải thích nguyên nhân gây lỗ khi cho biết khoản lỗ 44.000 tỉ đồng được xác định giai đoạn 2022 - 2023, khi giá nhiên liệu đầu vào sản xuất điện than, dầu, khí, tỉ giá ngoại tệ đều "tăng cao đột biến" do ảnh hưởng của sự kiện địa chính trị Nga - Ukraina và nhu cầu nhiên liệu của giai đoạn phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Ngoài ra, giai đoạn 2020 - 2021 đã hỗ trợ người dân do khó khăn dịch COVID-19, tập đoàn đã giảm giá điện, giảm tiền điện với tổng 5 đợt hỗ trợ là 15.233,1 tỉ đồng. EVN cũng đang thực hiện cung cấp điện tới các vùng khó khăn như vùng sâu, vùng xa, các đảo nhưng liên tục bán dưới giá thành.

Chẳng hạn, tại đặc khu Phú Quý, giá bán bình quân là 1.921 đồng/kWh, trong khi giá thành sản xuất là 5.462 đồng/kWh.

Tương tự, đặc khu Côn Đảo có giá bán bình quân là 2.319 đồng/kWh nhưng giá thành lên tới 7.515 đồng/kWh, đặc khu Trường Sa bán với giá 1.901 đồng/kWh nhưng giá thành sản xuất lên tới 55.942 đồng/kWh...

Điều này gây khoản lỗ cho EVN khi bán điện cho các khu vực này trong năm 2022 là 387 tỉ đồng và năm 2023 là 428 tỉ đồng.

Trong khi đó, theo tập đoàn này, giá bán lẻ điện bình quân vẫn được giữ nguyên kể từ lần điều chỉnh ngày 20-3-2019, mặc dù từ năm 2022 có biến động giá đầu vào tăng lên khiến cho giá bán điện thấp hơn giá thành sản xuất.

Cụ thể, giá bán điện thương phẩm bình quân năm 2022 là 1.882,73 đồng/kWh, thấp hơn 149,53 đồng/kWh so với giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.032,26 đồng/kWh.

Và trong năm 2023, dù đã có hai lần điều chỉnh giá điện tăng 3% và 4,5%, nhưng giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện là 1.953,57 đồng/kWh, thấp hơn 135,33 đồng/kWh so với giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.088,90 đồng/kWh. Thực tế này gây nên khoản lỗ 44.000 tỉ đồng.

Tuy nhiên trước đó, trong góp ý đề xuất sửa đổi nghị định 72, nhiều bộ ngành đã yêu cầu cần làm rõ hơn khoản lỗ của EVN, các yếu tố gây lỗ cho tập đoàn này đặc biệt trong giai đoạn 2022 - 2023.

Trong đó, Bộ Tài chính - cơ quan quản lý các doanh nghiệp nhà nước - đề nghị Bộ Công Thương chỉ đạo EVN báo cáo rõ về các khoản lỗ, tách bạch các khoản lỗ do an sinh xã hội với các khoản lỗ do hoạt động sản xuất kinh doanh, lưu ý các khoản lỗ do đầu tư ngoài ngành nếu có.

Theo bộ này, cần làm rõ các khoản lỗ nếu có phát sinh do phải thực hiện chính sách giá điện để hỗ trợ thực hiện chính sách của Nhà nước về phát triển các ngành, lĩnh vực. Tác động của việc điều chỉnh giá điện đối với đời sống người dân, doanh nghiệp, nền kinh tế.

"Cần đưa ra các giải pháp hạn chế tác động của việc điều chỉnh giá điện. Với vai trò quản lý ngành, Bộ Công Thương chịu trách nhiệm toàn diện đối với việc rà soát, kiểm tra các nội dung báo cáo của EVN, giám sát điều chỉnh giá điện bán lẻ bình quân của EVN", văn bản góp ý của Bộ Tài chính nêu.

Chưa minh bạch trong phân bổ chi phí giá điện

Trao đổi với chúng tôi, TS Hà Đăng Sơn, Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, cho rằng cần có các cơ chế bù đắp các chi phí hợp lý, hợp lệ đã được hạch toán nhưng chưa bù đắp để EVN có nguồn lực phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư.

Song, báo cáo tài chính năm 2022 - 2023 và 2024 đã dược kiểm toán, công bố trên website của EVN không cho thấy chi tiết các chi phí cấu thành nên các khoản lỗ của EVN. Vì vậy, nếu chỉ dựa vào số liệu công bố về kết quả hoạt động kinh doanh trong báo cáo tài chính hằng năm, sẽ không đảm bảo tính minh bạch trong phân bổ chi phí giá điện.

"Dự thảo cần đặt ra yêu cầu EVN báo cáo chi tiết các chi phí cấu thành nên khoản lỗ, và chỉ phân bổ các chi phí hợp lý vào giá bán lẻ điện bình quân, thay vì phân bổ toàn bộ khoản lỗ", ông Sơn đề xuất.

TS Nguyễn Huy Hoạch, chuyên gia Hội đồng Khoa học tạp chí Năng Lượng Việt Nam, cho rằng theo quy định của Luật Điện lực về việc điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, giá bán lẻ điện được phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý hợp lệ và lợi nhuận hợp lý để bảo toàn, phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp.

Do đó, việc xử lý dòng tiền thâm hụt do giá gây ra theo hướng phân bổ dần vào giá điện là không trái với nguyên tắc hình thành giá điện, quy định của Luật Điện lực và Luật Giá.

Đặc biệt, trong bối cảnh giá bán điện vẫn còn mang màu sắc "bao cấp", "bù chéo" và các hộ nghèo, hộ chính sách xã hội vẫn tiếp tục được hỗ trợ và các chi phí đầu vào tăng cao.

Tuy nhiên theo ông Hoạch, để tạo được sự đồng thuận trong xã hội, ngành điện cần giải trình rõ bằng số liệu trung thực, chính xác các khoản lỗ do nguyên nhân khách quan (Nhà nước định giá bán điện thấp hơn chi phí đã tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ), hay do công tác quản trị còn yếu khi tính cả các chi phí không hợp lý, hợp lệ vào giá.

Trên cơ sở báo cáo của EVN, Kiểm toán Nhà nước cần làm rõ, xác minh các số liệu về kết quả sản xuất, kinh doanh, báo cáo tài chính và kiểm tra việc hạch toán kế toán để loại các nội dung thu - chi không đúng ra khỏi kết quả kiểm toán.

Ngoài ra, cần kiểm soát các chi phí được tính vào giá điện để đảm bảo tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ theo quy định như phải có hóa đơn chứng từ, có định mức kinh tế - kỹ thuật...

"Tuy nhiên, cũng cần đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường bán lẻ điện cạnh tranh như Luật Điện lực 2024 đã ban hành nhằm chấm dứt tình trạng "đầu vào là giá mua điện theo cơ chế thị trường", nhưng đầu ra là giá bán điện lại theo... quy định của Chính phủ", ông Hoạch nói.