Phạm tội tham nhũng vì 'dám đổi mới, đột phá' có thể được miễn hình phạt

Trong dự thảo lần 3 Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán (thay thế Nghị quyết 03/2020) vừa công bố, TAND Tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử tội phạm tham nhũng và tội phạm khác về chức vụ. Theo đó, sẽ có những trường hợp được áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt về việc miễn hình phạt và điều kiện để một người không bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự.

Khoản 3 Điều 5 của dự thảo hướng dẫn xem xét áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt theo Điều 59 Bộ luật Hình sự (Miễn hình phạt) đối với người phạm tội có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ (quy định tại khoản 1 Điều 51); hoặc người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án có đồng phạm nhưng giữ vai trò không đáng kể, nếu hành vi không vì động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà vì mục đích đổi mới, dám đột phá vì sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Chính sách này cũng được xem xét với người phạm tội có quan hệ lệ thuộc (như cấp dưới đối với cấp trên, người làm công hưởng lương, người thực hiện nhiệm vụ theo chỉ đạo của cấp trên) không ý thức đầy đủ về hành vi phạm tội, không được hưởng lợi; đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác, tích cực hợp tác với cơ quan có thẩm quyền, góp phần hiệu quả vào điều tra và xử lý tội phạm.

Người phạm tội chủ động khai báo trước khi bị phát giác, tích cực hợp tác với cơ quan có thẩm quyền, góp phần hạn chế thiệt hại; chủ động nộp lại toàn bộ tài sản chiếm đoạt, khắc phục toàn bộ hậu quả và bồi thường toàn bộ thiệt hại cũng thuộc trường hợp được xem xét.

Ngoài ra, người phạm tội sau khi bị phát hiện nhưng thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; chủ động nộp lại toàn bộ tài sản chiếm đoạt, đã khắc phục toàn bộ hậu quả và bồi thường toàn bộ thiệt hại do mình gây ra cũng có thể được áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt.

Trước đó, tinh thần và nguyên tắc xử lý nêu trong dự thảo này từng được một số tòa án áp dụng trong quá trình xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ và nhận được sự đồng tình của người dân.

Hồi đầu năm 2024, tại phiên xét xử đại án liên quan Công ty Việt Á trong việc nâng khống giá kit test, ông Nguyễn Thành Danh (cựu giám đốc CDC Bình Dương (cũ) được TAND TP Hà Nội miễn trách nhiệm hình sự về tội Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.

Tòa xác định ông Danh dù đủ điều kiện nghỉ chế độ nhưng vẫn ở lại chống dịch trong giai đoạn căng thẳng. Ông chủ động ứng tiền mua kit test để phục vụ công tác, chấp nhận rủi ro bị xử lý. Quá trình điều tra cho thấy ông không tư lợi, nhiều lần từ chối lợi ích từ Việt Á và nhắc cấp dưới tránh sai phạm. Với tinh thần trách nhiệm và cống hiến, ông được áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt, miễn trách nhiệm hình sự.

Trong cùng vụ án, Trần Thanh Phong, cựu Phó phòng Tài chính – Kế toán CDC Bình Dương, cũng được TAND Cấp cao tại Hà Nội tuyên miễn trách nhiệm hình sự sau đó. Ông Phong bị xác định làm sai do áp lực từ cấp trên, không hưởng lợi và đã tự nguyện khắc phục 20 triệu đồng.

3 điều kiện để người có chức vụ được miễn trách nhiệm hình sự

Dự thảo cũng bổ sung hướng dẫn mới tại khoản 4 Điều 5 về điều kiện để một người không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo đó, cơ quan tố tụng xem xét không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người thực hiện hành vi phạm tội khi có đủ 3 điều kiện:

- Hành vi được thực hiện vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và không phát sinh khiếu nại, tố cáo hoặc các khiếu nại, tố cáo liên quan đã được giải quyết dứt điểm.

- Không tham nhũng, không gây thất thoát, lãng phí tài sản nhà nước hoặc đã khắc phục toàn bộ hậu quả nếu có gây thất thoát, lãng phí.

- Dự án, công trình có sai phạm đã hoàn thành và mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cho địa phương, đất nước.

Cũng tại Điều 5 của dự thảo (khoản 5, 6), Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn việc xử lý tội phạm tham nhũng và tội phạm khác về chức vụ theo hướng cơ quan tố tụng có thể xem xét cho người phạm tội được hưởng án treo theo Điều 65 Bộ luật Hình sự, nếu đã khắc phục toàn bộ hoặc 3/4 thiệt hại.

Đồng thời, cơ quan tố tụng cũng được xem xét quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt nếu có đủ căn cứ theo Điều 54 Bộ luật Hình sự.

Điều 54 cho phép tòa áp dụng mức hình phạt thấp hơn khung khi người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ đặc biệt, không cần thiết phải áp dụng mức hình phạt trong khung luật định.

Còn Điều 65 quy định điều kiện để tòa cho người bị phạt tù nhưng không bắt buộc chấp hành hình phạt tù, được giao về địa phương giám sát, giáo dục trong thời gian thử thách.

Hải Duyên