Phải xử lý vi phạm môi trường nghiêm như kiểm tra nồng độ cồn

(Dân trí) - Các đại biểu Quốc hội cho rằng luật về môi trường không thiếu, nhưng việc thực thi còn yếu, cần giám sát và xử phạt vi phạm nghiêm như cách kiểm tra nồng độ cồn trong giao thông.

Tại phiên thảo luận chiều 28/10 về báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành", nhiều đại biểu cho rằng vấn đề lớn nhất hiện nay không nằm ở chỗ thiếu luật, mà ở khâu tổ chức thực hiện và thực thi pháp luật chưa nghiêm.

Phải công khai khu vực ô nhiễm, không thể "giấu bệnh"

Theo đại biểu Nguyễn Công Hoàng (Thái Nguyên), Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã có hiệu lực gần 5 năm, song các báo cáo hiện nay vẫn thiếu những con số cụ thể phản ánh mức độ vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương trong việc thực thi luật.

Ông Hoàng đề nghị phải lượng hóa kết quả thực hiện ở từng lĩnh vực. "Ví dụ, trong ngành giáo dục, cần thống kê rõ có bao nhiêu tiết học, chương trình hay hoạt động ngoại khóa được bổ sung để giáo dục học sinh về bảo vệ môi trường. Ngành truyền thông có bao nhiêu chiến dịch, số buổi truyền thông tăng bao nhiêu phần trăm so với trước. Ngành y tế có bao nhiêu loại bệnh mới được xác định có nguyên nhân từ ô nhiễm môi trường", ông nêu.

Theo đại biểu, chỉ khi có các chỉ số cụ thể, Quốc hội và cử tri mới đánh giá được chính xác hiệu quả thực hiện chính sách, đồng thời nhìn thấy tác động trực tiếp của ô nhiễm môi trường đối với đời sống và sức khỏe người dân.

Đề cập việc báo cáo giám sát chỉ nêu "một số địa phương, vùng, dòng sông ô nhiễm" mà không nêu cụ thể, đại biểu Hoàng cho rằng không nên giữ kín thông tin này.

"Chúng ta công khai chỉ số tăng trưởng GDP, vậy tại sao lại không công khai những nơi có môi trường ô nhiễm? Những địa phương làm tốt cần được biểu dương, những nơi yếu kém cũng phải nêu rõ để cử tri giám sát", ông Hoàng nói.

Ông đề xuất Quốc hội bổ sung phụ lục công khai danh sách các khu vực, địa phương, dòng sông bị ô nhiễm và những nơi cải thiện tốt, nhằm tạo động lực thi đua và tăng tính minh bạch trong công tác giám sát môi trường.

Giám sát và xử phạt môi trường phải nghiêm như nồng độ cồn

Theo đại biểu Nguyễn Công Hoàng, vấn đề cốt lõi hiện nay là thiếu sự nghiêm khắc trong thực thi pháp luật.

"Chúng ta đã làm rất hiệu quả trong việc kiểm tra, xử lý vi phạm nồng độ cồn hay quản lý thực phẩm chức năng. Tôi kỳ vọng việc giám sát với vấn đề bảo vệ môi trường cũng được thực thi nghiêm ngặt như vậy", ông kiến nghị. 

Ông cho rằng, nếu áp dụng tinh thần kiên quyết như xử lý nồng độ cồn vào lĩnh vực môi trường, hiệu quả thực thi pháp luật sẽ được nâng lên rõ rệt.

Ông dẫn ví dụ Singapore – nơi hành vi xả rác có thể bị phạt hàng nghìn USD, buộc lao động công ích, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự – và cho rằng Việt Nam cần học tập tinh thần xử lý nghiêm minh đó trong thực thi pháp luật về môi trường.

Từ góc nhìn khác, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cho rằng hệ thống pháp luật về môi trường hiện nay không thiếu, không lạc hậu, nhưng tình trạng ô nhiễm vẫn nghiêm trọng do khâu tổ chức thực hiện yếu kém.

"Nhiều vụ khai thác khoáng sản trái phép hàng triệu tấn chỉ bị phạt vài chục triệu đồng; hay có những vụ phá rừng nguyên sinh diễn ra ngay gần cơ quan quản lý mà không bị phát hiện. Điều đó cho thấy khâu tổ chức thực hiện pháp luật là vấn đề lớn nhất", ông Nghĩa nêu rõ.

Theo ông Nghĩa, cần tập trung mạnh vào khâu tổ chức thực hiện, quy rõ trách nhiệm và tăng cường giám sát thực thi pháp luật ở cấp địa phương – nơi trực tiếp diễn ra hoạt động quản lý và xử lý vi phạm môi trường.

Xử lý ngay tại nguồn

Đại biểu Phạm Văn Thịnh (Bắc Ninh) cho biết, địa phương đang triển khai thí điểm hai mô hình mới trong xử lý nước thải và rác thải sinh hoạt, cho thấy hướng đi khả thi trong giải quyết ô nhiễm môi trường đô thị.

Theo ông Thịnh, với nước thải sinh hoạt, Việt Nam cần chuyển từ xử lý tập trung sang xử lý tại nguồn để giảm chi phí và nâng cao hiệu quả.

Tại Bắc Ninh, mô hình xử lý tại nguồn bằng công nghệ mới cho thấy chi phí biến đổi chỉ khoảng 100 đồng/m³, nhưng nước sau xử lý đạt chuẩn cột A của quy chuẩn nước mặt, có thể xả trực tiếp ra môi trường.

"Với chi phí thấp như vậy, hoàn toàn có thể triển khai cho toàn bộ hộ gia đình, nhà hàng, cơ sở dịch vụ. Khi đó, nước thải ra môi trường đều đạt chuẩn", ông nói.

Ông Thịnh cũng so sánh rằng Nhật Bản đã áp dụng mô hình này từ lâu với quy định bắt buộc mọi hộ gia đình, cơ sở sản xuất, thương mại khi xả nước ra ngoài đều phải đạt tiêu chuẩn cột A.

"Tôi tin rằng chúng ta cũng có thể làm được điều đó", đại biểu nhấn mạnh, đồng thời mời các Ủy ban của Quốc hội tới Bắc Ninh để trực tiếp chứng kiến mô hình và công nghệ đang được triển khai thực tế.

Về rác thải sinh hoạt, Bắc Ninh cũng đã thí điểm công nghệ phân hủy nhiệt không phát thải, tạo ra khí sinh học và than sinh học, không có tro bay hay khí độc hại, tác động môi trường thấp hơn nhiều công nghệ hiện nay.

Ông Thịnh đề nghị Chính phủ và các cơ quan chuyên môn kiểm nghiệm, nhân rộng mô hình. "Vì nếu triển khai đồng bộ chúng ta có thể giải quyết căn bản bài toán xử lý nước thải và rác thải sinh hoạt trên cả nước chỉ trong vòng một đến hai năm", ông nói.