Australia có trữ lượng đất hiếm và chuyên môn khai thác. Mỹ có nguồn vốn để đầu tư vào giải pháp thay thế Trung Quốc. Tuy nhiên, việc xây dựng mỏ, nhà máy tinh chế và sản xuất có thể mất nhiều năm.
Australia khai thác rất nhiều loại khoáng sản trên lãnh thổ rộng lớn của mình. Đại sứ Australia tại Mỹ từng nói đùa rằng “bản đồ Australia có thể ví như bảng tuần hoàn hóa học”.
Kim loại đất hiếm là một trong số đó. Đây cũng là mặt hàng trọng tâm trong căng thẳng thương mại ngày càng leo thang giữa Washington và Bắc Kinh. Trung Quốc hiện chiếm ưu thế gần như tuyệt đối trong khai thác và cung ứng các khoáng sản này. Chúng vốn đóng vai trò then chốt trong hầu hết các ngành công nghiệp hiện đại như năng lượng tái tạo, sản xuất ô tô và quốc phòng.
Ngày 20/10, Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã công bố một thỏa thuận hợp tác giữa hai quốc gia vốn là đồng minh lâu năm, nhằm đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án khoáng sản chiến lược, bao gồm đất hiếm. Mục tiêu của họ là giảm bớt sự phụ thuộc toàn cầu vào nguồn cung do Trung Quốc kiểm soát.
Vì sao lại là Australia?
Australia ước tính sở hữu ít nhất 5% trữ lượng đất hiếm của thế giới và chiếm khoảng 8% sản lượng toàn cầu. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không nằm ở việc khai thác mà ở khâu tinh chế. Đây là công đoạn vốn đòi hỏi công nghệ tinh vi và có thể gây tác động môi trường nghiêm trọng nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Các nguyên tố này tồn tại với hàm lượng thấp và rất khó tách.
Dù giữ vai trò thiết yếu, kim loại đất hiếm lại chỉ cần với lượng rất nhỏ trong sản xuất. Điều đó khiến các công ty tư nhân khó có thể đầu tư phát triển công nghệ chuyên môn cần thiết để sản xuất chúng.
Điều mà Australia có chính là nền công nghiệp khai khoáng phát triển mạnh, cũng chính là trụ cột của nền kinh tế, cùng năng lực kỹ thuật và hệ sinh thái doanh nghiệp dày dạn kinh nghiệm. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Australia hiện có 89 dự án thăm dò đất hiếm đang hoạt động, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.
Bao giờ chúng ta có thể thấy kết quả?
Tổng thống Trump nói hôm 20/10 rằng: “Chỉ trong vòng một năm nữa, chúng ta sẽ có khoáng sản chiến lược và đất hiếm nhiều đến mức không biết phải làm gì với chúng”.
Nhưng việc tìm kiếm các mỏ mới chỉ là bước khởi đầu. Việc xin giấy phép khai thác thường mất nhiều thời gian, trong khi việc xây dựng mỏ và nhà máy tinh luyện có thể kéo dài nhiều năm. Sau đó là giai đoạn làm chủ các quy trình tách chiết phức tạp, tức công đoạn khó khăn và tốn kém nhất.
Theo thỏa thuận được công bố, chính phủ Mỹ và Australia mỗi bên sẽ đầu tư 1 tỷ USD trong 6 tháng tới để phát triển chuỗi dự án khoáng sản chiến lược tại cả hai nước.
Văn phòng Thủ tướng Albanese cho biết chính phủ Australia sẽ hỗ trợ tài chính cho hai dự án trong nước. Một là mỏ đất hiếm tại Lãnh thổ phía Bắc, dự kiến có thể cung ứng tới 5% nguồn cung toàn cầu. Dự án còn lại là đầu tư vào sản xuất kim loại gallium ở Tây Australia, hướng tới mục tiêu chiếm 10% sản lượng thế giới. Gallium được sử dụng trong các loại chất bán dẫn đặc biệt phục vụ truyền dữ liệu qua cáp quang.
Thỏa thuận cũng quy định hai chính phủ có thể can thiệp nếu các dự án không đạt hiệu quả thương mại. Trong quá khứ, Trung Quốc từng bơm ồ ạt đất hiếm ra thị trường toàn cầu để kéo giá xuống, khiến các đối thủ tại quốc gia khác không thể trụ vững.
Tác động địa chính trị
Australia là một trong những đồng minh thân cận nhất của Mỹ. Việc hợp tác nhằm đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực đất hiếm sẽ gắn kết hai nước hơn nữa. Tuy nhiên, mối quan hệ này thời gian qua có phần thiếu ổn định, khi Tổng thống Trump thể hiện thái độ hoài nghi, thậm chí lạnh nhạt với các đồng minh. Văn phòng Thủ tướng Albanese cho biết thỏa thuận này không có tính ràng buộc pháp lý.
Trong khi đó, nền kinh tế Australia vẫn phụ thuộc chặt chẽ vào Trung Quốc - quốc gia mua tới 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này. Các mặt hàng chủ yếu là quặng sắt, than đá, rượu vang và thịt bò. Ngành khai khoáng của Australia còn gắn bó hơn nữa với Bắc Kinh, khi Trung Quốc chiếm tới 3/4 kim ngạch xuất khẩu quặng sắt của nước này.
Tháng trước, Trung Quốc đã cảnh báo Australia về việc tăng cường hợp tác an ninh với Mỹ, nhấn mạnh rằng Bắc Kinh “sẽ không dung thứ cho bất kỳ hành động nào xâm phạm lợi ích cốt lõi của mình”.
Theo NYT
Gian số L4-07 tầng 4, nơ-2 - Gold Season, 47 Nguyễn Tuân, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn