'Nước sạch phản ánh chất lượng sống nông thôn mới'

Tại diễn đàn "Vai trò của nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trong phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng nông thôn văn minh" diễn ra mới đây, ông Vũ Minh Việt, Phó tổng biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh, nước sạch không chỉ là nhu cầu thiết yếu mà còn là nền tảng của sức khỏe cộng đồng, chất lượng sống nông thôn và môi trường an toàn cho sản xuất nông nghiệp. Trong bối cảnh phát triển kinh tế xanh - sạch - tuần hoàn và thích ứng với biến đổi khí hậu, đảm bảo cấp nước an toàn cho người dân vùng nông thôn càng trở nên cấp thiết.

Theo Bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, xã đạt chuẩn nông thôn mới phải có ít nhất 65% hộ dân sử dụng nước sạch theo quy chuẩn; xã nông thôn mới nâng cao yêu cầu tỷ lệ này đạt từ 80%. Đây là tiêu chí mang tính nền tảng, tác động trực tiếp đến sức khỏe, sinh kế và phát triển bền vững của cộng đồng.

Ông Giáp Mai Thùy, Phó Trưởng phòng Quản lý Nước sạch nông thôn, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết: "Công tác cấp nước sạch nông thôn giai đoạn vừa qua đã góp phần quan trọng giúp đạt được các chỉ tiêu trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới (2021 - 2025)".

Đến nay, khoảng 68% hộ dân nông thôn trên cả nước được sử dụng nước đạt quy chuẩn, trong đó 60% được cấp nước từ các công trình tập trung và 8% từ hệ thống cấp nước hộ gia đình. Tỷ lệ này tăng đáng kể so với giai đoạn trước, cho thấy những nỗ lực lớn của các địa phương và ngành nông nghiệp trong mở rộng mạng lưới cấp nước.

Công tác chuyển đổi số đang được đẩy mạnh trong quản lý cấp nước nông thôn. Theo ông Giáp Mai Thùy, các địa phương đã triển khai nhiều giải pháp công nghệ như hệ thống giám sát chất lượng nước trực tuyến, ứng dụng bể lọc tiếp xúc sinh học để xử lý nguồn nước nhiễm hữu cơ và amoni, sử dụng vật liệu lọc đa tầng và nguồn năng lượng tái tạo trong vận hành.

Những công nghệ này không chỉ nâng cao chất lượng nước mà còn giúp tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí vận hành, phù hợp với điều kiện vùng sâu, vùng xa - nơi nguồn nước mặt và nước ngầm thường bị ô nhiễm hoặc khan hiếm.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, thách thức lớn nhất hiện nay vẫn là nguồn vốn. Trong giai đoạn 2020 - 2024, tổng vốn đầu tư cho cấp nước sạch nông thôn mới đạt khoảng 13.400 tỷ đồng, trong khi nhu cầu cho giai đoạn 2021 - 2025 lên tới 29.200 tỷ đồng, tức thiếu gần 16.000 tỷ đồng.

Nguồn vốn hạn chế khiến nhiều công trình cấp nước xuống cấp, chưa được mở rộng kịp với nhu cầu thực tế. Một số địa phương chưa có hệ thống cấp nước tập trung, người dân vẫn phải sử dụng nước giếng khoan, nước mưa hoặc nước suối - tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm và mất an toàn.

Để nâng cao hiệu quả đầu tư, ông Giáp Mai Thùy cho rằng cần hoàn thiện cơ chế, chính sách và ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình cấp nước quy mô lớn, hiện đại, đặc biệt ở khu vực khan hiếm nước, vùng hạn hán, miền núi và hải đảo.

Tại cấp địa phương, việc hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý cấp nước nông thôn theo mô hình chính quyền hai cấp là cần thiết nhằm thống nhất đầu mối, đảm bảo vận hành bền vững. Đồng thời, cần rà soát, điều chỉnh giá nước phù hợp với chi phí thực tế, khuyến khích xã hội hóa đầu tư và duy trì chất lượng dịch vụ.

Song song, việc tuyên truyền, hướng dẫn người dân áp dụng các giải pháp thu và trữ nước an toàn tại hộ gia đình cũng rất quan trọng, góp phần giảm áp lực cho hệ thống cấp nước tập trung, nhất là trong mùa khô hoặc thời điểm khan hiếm nước.

Nước sạch không chỉ là tiêu chí kỹ thuật trong bộ tiêu chí nông thôn mới, mà còn là biểu tượng của chất lượng sống và văn minh nông thôn. Khi người dân có điều kiện tiếp cận nguồn nước an toàn, họ có thể yên tâm phát triển kinh tế, chăm lo sức khỏe và bảo vệ môi trường sống.

Theo các chuyên gia tại diễn đàn, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu phát triển nông nghiệp xanh - tuần hoàn, việc đầu tư cho nước sạch nông thôn không chỉ mang ý nghĩa phúc lợi xã hội mà còn là đòn bẩy cho phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao và nông thôn kiểu mẫu trên khắp cả nước.

(Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Môi trường)