Những kiến nghị về hậu kiểm công trình sau vụ trụ cầu Sông Lô trơ lõi thép

(Dân trí) - “Cầu Sông Lô giao quyền tự nghiệm thu cho chủ công trình, việc kiểm tra phân cấp cho cho địa phương, liệu có đảm bảo?”, bà Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh việc phân cấp phải đi đôi với đảm bảo năng lực.

Sáng 24/11, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi. Trước đó, Quốc hội đã có phiên thảo luận tổ và hội trường về dự án luật này.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết Chính phủ đã tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, chỉnh lý tốt nhiều nội dung về cải cách thủ tục hành chính, quản lý trật tự xây dựng; xử lý các vấn đề cấp bách (phòng cháy chữa cháy, sự cố công trình).

Dù vậy, vẫn còn 5 vấn đề cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi và an toàn, trong đó, có nội dung về rủi ro chất lượng công trình trong cơ chế “hậu kiểm”; cơ chế xử lý công trình vi phạm; việc miễn giấy phép xây dựng.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải chia sẻ băn khoăn về quy định liên quan năng lực của chủ đầu tư và đề nghị Chính phủ nghiên cứu để tiếp thu rõ hơn về nội dung này.

Liên quan rủi ro về chất lượng công trình, dự thảo luật quy định chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, bà Hải cho rằng quy định hiện tại chưa làm rõ phương thức hậu kiểm là kiểm tra theo xác suất, kiểm tra từng phần hay kiểm tra toàn bộ sau khi công trình hoàn thành.

“Việc này rất quan trọng, bởi bây giờ xây xong một tòa nhà, hậu kiểm mới phát hiện ra móng tòa nhà đó không đảm bảo thiết kế, lúc ấy khắc phục cũng rất khó”, bà Hải đề nghị quy định rõ nguyên tắc hậu kiểm trong luật.

Về việc bãi bỏ thẩm định thiết kế sau khi giao quyền chủ động rất lớn cho chủ đầu tư tự thẩm định và tự nghiệm thu, bà Hải lo ngại quy định này đặt ra rủi ro lớn khi chủ đầu tư không đủ năng lực hoặc cố tình vi phạm trong bối cảnh nhân lực thanh tra, kiểm tra xây dựng mỏng.

“Nếu hậu kiểm chỉ là kiểm tra hồ sơ hoặc đợi đến khi công trình hoàn thành mới kiểm tra, việc khắc phục sai phạm về kết cấu hay phòng cháy chữa cháy sẽ vô cùng tốn kém”, bà Hải nêu quan điểm.

Ủng hộ tinh thần phân cấp, phân quyền, song bà Hải nhấn mạnh “phải đi đôi với năng lực”.

“Ví dụ cầu Sông Lô ở Phú Thọ giao quyền tự nghiệm thu cho chủ công trình, việc kiểm tra nghiệm thu cũng phân cấp cho địa phương, liệu có đảm bảo không?”, bà Hải đặt vấn đề và nhấn mạnh phân cấp, phân quyền để giảm thủ tục hành chính nhưng phải đảm bảo đi đôi với năng lực của cán bộ cấp xã, phường hiện nay.

Về xử lý sự cố, bà Hải đề nghị cần xây dựng cơ chế linh hoạt hơn, như tạo điều kiện để công trình có thể tiếp tục vận hành một phần, tái khởi động sớm hoặc phải có quy trình đánh giá hợp lý.

“Ví dụ cầu Sông Lô khi ngừng hoạt động, học sinh đi học phải đi vòng 30km, các phương tiện cũng phải đi vòng rất xa. Nếu phải chờ những quy trình như thông thường để khắc phục sự cố sẽ rất lâu”, bà Hải nói và đề nghị quy định một quy trình rút gọn trong luật.

Nêu ý kiến trong phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý cần tính toán kỹ việc miễn giấy phép xây dựng với một số công trình.

Về miễn giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ ở nông thôn, Chủ tịch Quốc hội cho rằng cần giới hạn diện tích với điều kiện “không nằm trong hành lang giao thông, di sản”. Nếu không quy định rõ, về sau sẽ phải giải quyết khiếu kiện rất nhiều.

Đề cập cơ chế “hậu kiểm”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị quy định rõ trong luật sửa đổi lần này với hậu kiểm là vấn đề quan trọng. Với vi phạm trong lĩnh vực này, phải xử phạt nghiêm để răn đe.

Một nội dung khiến Chủ tịch Quốc hội băn khoăn là năng lực tổ chức thực hiện ở địa phương, nhất là khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Chủ tịch Quốc hội góp ý phải đào tạo, bồi dưỡng để cán bộ có đủ trình độ nghiệp vụ, chuyên môn. “Không phải kỹ sư xây dựng nhưng cũng phải được cập nhật, bồi dưỡng kiến thức xây dựng để quản lý ở địa phương thật chặt chẽ”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Giải trình các ý kiến đại biểu nêu, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết vấn đề miễn giấy phép xây dựng đã có quy định khung trong luật, ban soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến để công bố, công khai các thiết kế trong hệ thống và điều kiện để giám sát công trình trong quá trình xây dựng thì báo cáo các đồng chí chúng tôi sẽ tiếp thu.

Về thẩm định thiết kế, theo ông Dũng, trong dự thảo luật chỉ còn một bước thẩm định thiết kế là thiết kế cơ sở, còn sau thiết kế cơ sở sẽ giao trách nhiệm chủ đầu tư.

“Đây là một bước để giảm bớt các thủ tục hành chính trong dự thảo luật và sắp tới Chính phủ sẽ ban hành nghị định quy định chi tiết vấn đề này cũng như trách nhiệm của thành phần liên quan đến thiết kế, thẩm tra và thẩm định”, ông Dũng nói.

Dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi sau khi tiếp thu, chỉnh lý gồm 8 chương, 98 điều, giảm 2 chương, 70 điều so với luật hiện hành.