Những đêm trắng bên ô cửa sổ sáng đèn của nữ thiếu tá lập trình

23h, giữa nhiều ô cửa sổ còn sáng của tòa trụ sở 47 Phạm Văn Đồng luôn có những ánh đèn tại tầng 19 - đại bản doanh của Trung tâm Chuyển giao công nghệ và Hỗ trợ kỹ thuật, Cục Công nghệ thông tin, Bộ Công an.

Bên trong, những chiến sĩ trong quân phục xanh đang cặm cụi trước màn hình, gõ từng dòng code, "nhặt" từng "con bug". Sau ô cửa sổ ấy, 15 năm qua, thiếu tá Lê Thị Phượng và đồng đội dành phần lớn tuổi trẻ cho những dự án phần mềm của ngành.

Trong không gian tĩnh lặng, tiếng bàn phím lách cách vang lên đều đặn, đôi khi hòa cùng tiếng điện thoại réo gấp gáp từ các đơn vị gọi tới: "Sao phần mềm không chạy?", "Dữ liệu bị kẹt, xử lý giúp anh!". Với chị, đó chẳng khác gì tiếng còi báo động của một ca trực ngoài hiện trường.

"Chúng tôi cũng có ca trực như cảnh sát hình sự, chữa cháy vậy, chỉ khác là trực hệ thống. Khi nào báo lỗi là cả nhóm phải vào cuộc ngay, bất kể lúc nào", Phượng kể.

Nếu quay lại tuổi 18, Phượng chưa từng mơ ước sẽ thành lập trình viên. Học giỏi Toán, chị muốn theo ngành Dược hoặc Ngoại thương. Nhưng cuối cùng, cơ duyên đã đưa chị đến Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, theo đuổi ngành Công nghệ thông tin.

Tốt nghiệp, chị được phân công về Trung tâm Công nghệ thông tin của Bộ Công an. Lúc đó, hành trang chỉ là kiến thức sách vở. Chạm vào dự án thật, chị bối rối như "tân binh trên chiến trường" khi cả trăm dòng lệnh nhảy múa trên màn hình nhưng không trả về kết quả như mong muốn.

Nhận là "đứa lì lợm", chị kể khi đó trong suy nghĩ không có từ "nản" mà quyết tâm học hỏi từ "anh chị tiền bối" để biết việc, có hôm ngồi cả đêm chỉ vì một dấu chấm phẩy đặt sai chỗ. "Mình không chọn ngành nhưng ngành chọn mình. Song đã bước vào rồi, mình học cách yêu nó", chị chia sẻ với VnExpress.

"Vũ khí mềm" trong kỷ nguyên số

Phần mềm đầu tiên chị tham gia là dự án quản lý tạm trú cho Công an Đồng Nai. Nghe đơn giản, nhưng để lập trình, chị phải nghiền ngẫm hàng nghìn trang luật, thông tư, nghị định.

"Viết code mà phải đọc luật như đọc truyện dài tập. Từng quy trình thủ công. Từ tiếp nhận hồ sơ, xác minh đến lưu trữ, đều phải 'dịch' sang ngôn ngữ máy tính", chị nhớ lại.

Những ngày ấy, chị cùng đồng nghiệp miệt mài viết, test rồi sửa. "Có hôm ôm máy đến nửa đêm. Khi phần mềm chạy đúng, sung sướng như vừa phá xong một vụ án".

Dự án thành công, giờ đây cán bộ địa phương không còn cảnh lật giở hàng chục sổ sách để thống kê. Chỉ vài cú click, dữ liệu hiện ngay trên màn hình. Đó cũng là lần đầu tiên chị cảm nhận rõ rệt giá trị công việc thầm lặng của mình.

Nữ thiếu tá kể một cán bộ địa phương từng nói với chị: "Ngày trước, tiếp nhận hồ sơ cư trú là ác mộng, sổ sách chồng chất, người dân phải chờ. Giờ thì mọi thứ nhanh hơn, bọn tớ cũng đỡ áp lực hơn. Đấy là công sức của các em, những chiến sĩ mà người dân ít thấy mặt".

Lời khen giản dị ấy đủ để chị quên đi khó khăn, trở ngại trong công việc.

15 năm trong nghề, chị Phượng kể đã cùng đồng đội góp phần xây dựng nhiều hệ thống từ quản lý cư trú, hộ chiếu điện tử, quản lý văn bản điện tử đến phần mềm chính sách cán bộ. Hàng chục phần mềm do họ xây dựng không chỉ giúp tiết kiệm giấy tờ, thời gian mà còn góp phần xây dựng hình ảnh lực lượng công an hiện đại, gần gũi hơn.

Trong số này, phần mềm quản lý văn bản điện tử là bước ngoặt. Nếu trước kia, một văn bản phải in, photo hàng chục bản, chạy lòng vòng để ký thì nay chỉ vài thao tác trên máy, văn bản đến tay người xử lý ngay lập tức. "Giờ chẳng ai còn quen làm văn bản giấy nữa. Nghe vậy, mình tự hào lắm", chị nói.

Không giống lập trình viên doanh nghiệp, cảnh sát viết code phải tuân thủ yêu cầu bảo mật nghiêm ngặt và giải quyết bài toán hạ tầng mạng. Song những khó khăn đó lại rèn cho chị và đồng đội sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và sáng tạo - những phẩm chất làm nên bản lĩnh của "lập trình viên áo xanh".

Thanh xuân bên những ô cửa sáng đèn

Nếu phải chọn hình ảnh tượng trưng cho tuổi trẻ của chị và đồng đội, chị trả lời đó là phòng làm việc sáng đèn đến nửa đêm. "Thời mới ra trường, gần như tối nào mình cũng ở cơ quan. Có hôm mệt quá thì ngủ luôn nhà khách. Lúc ấy, chỉ mong làm xong nhiệm vụ đúng tiến độ", chị kể.

Đỉnh điểm là những tháng ngày triển khai phần mềm hộ chiếu điện tử, đi hướng dẫn các địa phương. Hôm tới Hải Phòng, đúng cao điểm mùa dịch Covid-19. Cả nhóm mặc áo mưa kín mít ngồi tác chiến ngay ở sân bay, ăn vội hộp cơm, rồi lại lao vào cài đặt, hướng dẫn, sửa lỗi. Có đồng chí ham việc, lao lực đến nhập viện mà vẫn hỏi anh em "chạy mượt chưa?".

"Mình từng lả đi vì thức trắng nhiều ngày, nhưng tỉnh dậy lại tiếp tục vì công việc không đợi ai. Công an cũng có nhiều deadline lắm đấy nhé", chị cười chia sẻ.

Nhiều ngày ngồi 10-14 tiếng bên màn hình, chị và đồng đội hay đùa nhau "tí tuổi đã mắc bệnh tuổi già, đau lưng, khô mắt".

"Cái giá của nghề" không chỉ là sức khỏe mà còn là thời gian gia đình bị chia sẻ. Chị nói may mắn có chồng "là anh bạn cùng lớp" cũng làm công nghệ thông tin nên hiểu và cảm thông, thi thoảng giúp đỡ chuyên môn.

Nhiều lúc ở nhà, đầu óc chị vẫn còn vấn vương những phần mềm viết dở. Cậu con trai hỏi đến 4-5 câu không thấy không đáp, cả nhà lại trêu "người ở đây, đầu ở cơ quan".

Nhưng câu hỏi "làm thế nào cân bằng công việc, gia đình", đặt ra với chị có lẽ là sai người. Phượng nói khi công việc trở thành đam mê, chị không cần phải gồng mình. Sự ủng hộ và thời gian bên người thân giúp chị sạc năng lượng làm việc, còn công việc và những giá trị nó mang lại là liều dopamine - "hormone hạnh phúc" cho cuộc sống của chị nhiều ý nghĩa.

Môi trường kỹ thuật vốn đông nam giới, công nghệ ngày càng biến đổi, chị biết mình phải nỗ lực gấp đôi để theo kịp. "Các bạn trẻ bây giờ nhanh nhạy, ham học. Còn mình có kinh nghiệm. Làm nghề này, quan trọng nhất là kiên trì, không bỏ cuộc", chị nói.

Nhiều người hỏi: "Sao không tìm việc ngoài doanh nghiệp, lương cao, giờ giấc thoải mái?". Chị chỉ cười: "Mình đã quen với ô cửa sổ này. Ở đây, mình được làm công việc dù ít người biết, nhưng kết quả thì ai cũng thụ hưởng".

Trong thành phố nhộn nhịp, hàng nghìn ô cửa sổ vẫn sáng mỗi đêm. Những chiến sĩ cảnh sát lập trình như chị Phượng là ngọn đèn thầm lặng không thể thiếu trong tiến trình chuyển đổi số của ngành, để hôm nay bạn dù ngồi ở nhà vẫn có thể hoàn tất nhiều thủ tục hành chính chỉ bằng vài click chuột.

Hải Thư - Phạm Dự