Những ca khúc 'đi cùng năm tháng' của nhạc sĩ Thế Hiển

Trước khi qua đời ở tuổi 70 hôm 1/10, nhạc sĩ Thế Hiển có sự nghiệp sáng tác phong phú với gần 100 ca khúc, trải dài từ mảng đề tài người lính đến tình ca. Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Thúy nhận định âm nhạc của ông giản dị, giàu chất tự sự, ra đời từ những chuyến đi khắp mọi nẻo đường đất nước, với tấm lòng yêu thương cuộc đời, con người.

Hát về anh

Một trong những ca khúc đầu tiên của Thế Hiển được viết trong chuyến công tác ở chiến trường vùng biên giới phía Bắc tại Quảng Ninh, năm 1983. Nhạc phẩm khắc họa cuộc sống gian truân của bộ đội giữa cảnh "rừng âm u mây núi mênh mông, ngày nắng cháy đêm giá lạnh đầy". Ở nơi hiểm nguy, người lính trẻ vẫn giữ tinh thần lạc quan, "canh giữ đất mẹ". Đoạn điệp khúc được nhạc sĩ viết với giai điệu hào hùng, sôi nổi.

"Cho em tôi bài ca về người chiến sĩ nơi tuyến đầu.
Nơi biên cương rừng sâu anh âm thầm chịu đựng gió sương.
Dẫu có những gian lao dẫu có những nhọc nhằn
Mang trong trái tim anh trọn niềm tin".

Sau khi ra mắt, tác phẩm được đánh giá là một trong những bài hát hay nhất về bộ đội biên thùy. Dù bài hát được nhiều thế hệ ca sĩ thể hiện, đông đảo khán giả khắc ghi hình ảnh Thế Hiển vừa ôm đàn vừa hát: "Cho em thơ ngủ ngon và vui bước sớm hôm đến trường/ Cho yên vui mùa xuân đôi lứa còn hẹn hò ước mơ".

Nhánh lan rừng

Nhánh lan rừng là trang "nhật ký âm nhạc" của Thế Hiển trong chuyến biểu diễn phục vụ bộ đội ở chiến trường Campuchia, năm 1986. Những chiến sĩ trẻ sau mưa bom bão đạn vẫn giữ tâm hồn trẻ trung, lãng mạn, ngắm những đóa lan rừng nở rộ trên cành cây cháy xém.

"Nhớ lúc chiến đấu khi dừng chân bên bờ suối vắng
Thấy nhánh lan rừng lá vẫn xanh trên cành cháy khô
Gợi lên lời hát trong tâm tư người lính trẻ
Gió mưa không phai tàn loài hoa trắng phong lan"

Sau này, ca khúc nổi tiếng đến mức trở thành biểu tượng dành cho Thế Hiển. Với nhạc phẩm này cùng nhiều ca khúc về người lính, nhà thơ Lê Thiếu Nhơn đánh giá Thế Hiển như "lãng tử cuối cùng của đô thị phương Nam, hồn nhiên ôm đàn thong dong ca hát từ cao ốc ngột ngạt đến biên giới xa xôi".

Tóc em đuôi gà

Nhạc phẩm là sáng tác nổi bật của Thế Hiển ở mảng tình ca, được viết vào giữa thập niên 1990. Một lần, ông chạy xe qua đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (TP HCM), chỗ trường Marie Curie, tình cờ một cô bé đạp xe ngược chiều rồi va chạm. Cả hai ngã lăn song may mắn không ai bị thương. Thấy bánh xe đạp của cô cong thành hình số 8, nhạc sĩ liền dắt sang đường, nhờ người sửa xe giúp.

Trong buổi trò chuyện với nữ sinh, ông quan sát nét trẻ trung, năng động của cô với mái tóc đuôi gà, tà áo dài trắng. Giai điệu bài hát đột nhiên vang lên trong đầu: "Này cô bé có mái tóc đuôi gà/ Đạp xe trên phố, phố đông người qua...".

Nhạc sĩ lần đầu biểu diễn ca khúc trong một đêm nhạc ở Đại học Kinh tế TP HCM. Tiết mục được sinh viên vỗ tay nồng nhiệt, nhiều người dự đoán ca khúc thành hit.

Một thời gian sau, Tóc em đuôi gà phủ sóng khắp các buổi giao lưu văn nghệ của giới trẻ. Nhạc phẩm càng nổi tiếng hơn khi được Quang Linh đưa vào CD cùng tên của anh, do Hãng phim trẻ phát hành. Năm 2022, Thế Hiển cho biết ông vẫn đều đặn nhận tiền tác quyền từ bài hit bởi sự đón nhận nồng nhiệt của công chúng.

Hoàng hôn màu tím

Đa số ca khúc của Thế Hiển mang âm hưởng vui tươi, lạc quan, song Hoàng hôn màu tím lại chất chứa nỗi buồn về chuyện tình dang dở. Ông lấy cảm hứng từ câu chuyện của một thầy giáo ở Mỹ Tho, đem lòng yêu một cô gái quê Bến Tre. Chứng kiến cảnh người yêu "pháo đỏ rượu hồng" bên kia sông, người thầy nhìn qua, lòng ngậm ngùi vì ông không phải là chú rể. Sau đó, thầy lâm bệnh nặng rồi qua đời.

Thế Hiển nói khi lớn lên, ông mới hiểu cảm giác tuyệt vọng của thầy, rồi viết nên ca khúc. Hoàn thành nhạc phẩm năm 1991, nhạc sĩ chọn ca sĩ Đình Văn để thể hiện. Tác giả Hà Đình Nguyên đánh giá Hoàng hôn màu tím là thành công tiêu biểu của nhạc sĩ ở thể loại âm hưởng dân ca Nam bộ, với phần giai điệu trong sáng, ca từ chắt lọc. Trong số hàng chục người cover, bản thu của Quỳnh Trang được nhiều khán giả yêu thích với hơn bốn triệu lượt nghe trên YouTube.

Đợi chờ trong cơn mưa

Nhạc phẩm nằm trong số những bản hit của tác giả về đề tài tình yêu đôi lứa. Được viết từ cuối thập niên 1980, bài hát được đông đảo học sinh, sinh viên yêu mến. Ca khúc mang giai điệu trữ tình, lãng mạn, được viết từ một tâm hồn nghệ sĩ luôn thiết tha với cuộc đời. Trong số giọng ca từng thể hiện, bản thu được tìm nghe nhiều là Hoàng Huệ Quân - ca sĩ người Việt gốc Hoa, từng đoạt giải nhì trong Liên hoan ca nhạc chuyên nghiệp toàn quốc.

"Chờ em, chờ em
Đợi em, đợi em
Chiều mây xám, công viên quạnh hiu
Hạt nắng chợt tắt, cơn gió se sắt
Mưa bỗng rơi, rơi vào nỗi nhớ
Mưa rớt không nguôi, mưa trút tim tôi..."

Dấu chấm hỏi

Nhạc sĩ Thế Hiển viết nhiều những mảnh đời bất hạnh, trong đó Dấu chấm hỏi được vang lên suốt thập niên 1990-2000. Năm 1991, nhạc sĩ ra Hà Nội, gặp những đứa trẻ lang thang, cơ nhỡ, sống bằng nghề đánh giày, bán vé số. Chứng kiến các em nằm co ro bên vỉa hè, góc phố giữa đêm lạnh, ông viết nên ca khúc Dấu chấm hỏi: "Tại sao sinh em trong cuộc đời/ Mà sao không cho em tình người/ Tại sao em lang thang lạc loài/ Em nào có tội gì đâu".

Đà Lạt lập đông

Nhạc sĩ Thế Hiển còn nổi tiếng ở mảng đề tài "tỉnh thành ca", Đà Lạt lập đông là một ví dụ. Ca khúc ra đời năm 1994, khi nhạc sĩ đến Đà Lạt, gặp một cô chủ quán cà phê tên Thu Quỳ. Mùa đông năm sau, ông tìm về quán nhỏ thì tiệm đã đóng cửa, người xưa cũng chuyển đi nơi khác. Nhạc phẩm được viết trong nỗi nhớ da diết của tác giả về mùa hoa dã quỳ năm nào: "Em bây giờ lẽ nào quên đồi dốc trên cao/ Em bây giờ lẽ nào quên hẹn ước năm nao/ Ta như cây thông xanh đứng bên hồ im bóng/ Chợt cơn gió, chợt cơn gió lao xao".

Sau hơn 30 năm, nhạc phẩm trở thành một trong những ca khúc phổ biến về "thành phố sương", được tác giả đưa vào tuyển tập Hát về anh - Nhánh lan rừng, gồm 40 ca khúc tiêu biểu trong sự nghiệp ông.

Nhong nhong nhong

Thế Hiển từng cho biết một số khán giả bất ngờ khi phát hiện ông là tác giả của Nhong nhong nhong - nhạc phẩm nhiều thế hệ trẻ em yêu thích. Nhạc sĩ viết dí dỏm, hài hước xen lẫn sự xúc động trong cảnh cha con đùa vui: "Nhong nhong nhong cha làm con ngựa, mong cho con khôn lớn con ơi/ Nhong nhong nhong cha làm con ngựa, để cho con nương tựa suốt đời".

Thập niên 1990, bài hát được biết đến qua chất giọng của "bé" Xuân Mai. Những năm gần đây, ca khúc vẫn giữ sức sống bền bỉ. Nhiều bản cover đạt hàng chục triệu đến hàng trăm triệu lượt nghe, như MV của giọng ca nhí Mai Vy, Bào Ngư.

Mai Nhật