Nhớ Trung tướng Nam Long - người bảo vệ Bác Hồ từ Cao Bằng về Hà Nội

Mỗi độ tháng 8 về, ông Đoàn Nam Tiến lại rất xúc động nhớ về bố mình, người chỉ huy đội cận vệ đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh từ căn cứ địa Cao Bằng về Hà Nội ra mắt quốc dân đồng bào, chuẩn bị cho lễ Tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình.

Năm nay, nỗi nhớ và niềm tự hào về người bố yêu thương, một người con ưu tú của đất nước, càng sâu đậm hơn trong ông Đoàn Nam Tiến.

Vị tướng nổi tiếng thuộc thế hệ "khai quốc"

Là một vị tướng nổi tiếng thuộc thế hệ "khai quốc", nhưng Trung tướng Nam Long, một người con của dân tộc Tày ở Cao Bằng, với bản tính khiêm nhường, đã không viết hồi ký để kể lại cuộc đời chinh chiến đầy oai hùng của mình cũng những nhiệm vụ đặc biệt gắn với lãnh tụ Hồ Chí Minh. 

Tuy thế, những chiến công hiển hách và cuộc đời hiến dâng trọn vẹn cho Tổ quốc của ông còn được bạn bè, cũng là những vị tướng, ghi chép trong nhiều cuốn hồi ký, những cuốn sách sử và cả những dòng tiếc thương khi ông qua đời vào năm 1999.

Trong điện chia buồn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi đến ban tang lễ và gia đình Trung tướng Nam Long ngày 5-7-1999 còn ghi: "Đồng chí Nam Long - người con ưu tú của nhân dân các dân tộc Cao Bằng, là một trong những thanh niên sớm tham gia phong trào cách mạng do Đảng lãnh đạo, tham gia tổ chức Việt Minh khi Bác Hồ về nước. 

Đồng chí là một trong những cán bộ chủ chốt của đội quân chủ lực đầu tiên của lực lượng vũ trang nhân dân ta - Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, là một trong những người bảo vệ Bác Hồ ở Việt Bắc cho đến khi Bác về Hà Nội".

Danh sách 34 chiến sĩ dự buổi lễ thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân ngày 22-12-1944, được khắc bia tại Khu di tích quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo (Cao Bằng) còn ghi rõ ông Nam Long là chính trị viên Trung đội 2 và Trung đội 4 của Đại đội.

Nhiệm vụ đặc biệt bảo vệ Bác Hồ

Là người dân tộc Tày, Nam Long tên thật Đoàn Văn Ưu, sinh ngày 8-10-1921 tại xã Đề Thám, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Sớm mồ côi cha, được sự dìu dắt của người anh họ Hoàng Đình Giong, tức Vũ Đức - một nhà cách mạng tiền bối, một trong những đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương đầu tiên - Đoàn Văn Ưu sớm đi theo cách mạng.

Tháng 2-1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sau 30 năm bôn ba nước ngoài đã trở về Tổ quốc, chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII, quyết định đưa một số thanh niên sang Trung Quốc học quân sự tại Trường quân sự Hoàng Phố để chuẩn bị cho khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. 

Chàng thanh niên yêu nước Đoàn Vău Ưu là một trong những người được chọn. Để yên tâm lên đường, trong ba tháng liền chàng trai đã tranh thủ lên rừng lấy củi về dự trữ để mẹ ở nhà có củi bán đong gạo sống qua ngày.

Sang học Trường quân sự Hoàng Phố, chàng trai chính thức mang tên Vũ Nam Long và cái tên đó gắn bó suốt chặng đường chiến đấu gian khổ và oai hùng của ông. Giữa năm 1944, trong không khí cách mạng sôi sục ở vùng Cao - Bắc - Lạng, ông và các đồng chí của mình nhận lệnh tham gia lực lượng vũ trang căn cứ địa Cao Bắc Lạng.

Ngày 22-12-1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập. Nam Long là một trong 34 chiến sĩ của đội quân đầu tiên dưới quyền chỉ huy của Võ Nguyên Giáp. Ngày 5-3-1945 là một ngày đáng nhớ của chính trị viên Nam Long khi ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Ông được giao nhiệm vụ cùng một bộ phận đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân sang Hà Giang hoạt động vũ trang tuyên truyền. 

Nhưng sau đó có một nhiệm vụ quan trọng hơn dành cho người chiến sĩ có tài bắn súng và tuyệt đối trung thành này. Giữa năm 1945, trong không khí sôi sục của toàn dân chuẩn bị tổng khởi nghĩa, ông được điều về làm đội trưởng bảo vệ cho lãnh tụ Hồ Chí Minh ở Tân Trào.

Tại đây, ông đã được vinh dự cùng anh em chiến sĩ trang trí hội trường họp Đại hội quốc dân Tân Trào được tổ chức ở đình Tân Trào ngày 16-8-1945. Riêng ông được vinh dự bắn ba loạt đạn chào mừng đại hội.

Chỉ vài ngày sau, cuộc tổng khởi nghĩa thành công vang dội. Một nhiệm vụ đặc biệt được giao cho ông Nam Long: chỉ huy đội cận vệ đưa Bác an toàn từ Tân Trào về thủ đô Hà Nội cuối tháng 8-1945, kịp ra mắt đồng bào, tuyên bố độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Về Hà Nội, ông cùng các chiến sĩ của mình bảo vệ Bác an toàn khi Người đến ở ngôi nhà tại Phú Thượng và ngôi nhà số 48 Hàng Ngang để viết bản Tuyên ngôn độc lập.

Bởi là chỉ huy đội cận vệ bảo vệ Bác Hồ, Nam Long tiếp tục nhận nhiệm vụ đặc biệt. Tại buổi lễ Tuyên ngôn độc lập, cùng với tự vệ Thành Hoàng Diệu, Sở Liêm phóng và nhiều đơn vị chức năng khác, ông đã bảo vệ Chủ tịch Hồ Chí Minh thành công.

Suốt đời khắc ghi lời Bác

Là một chiến sĩ, một người con của rừng, khi đất nước còn bị giặc Pháp đe dọa, quấy nhiễu, ông đã xin dẫn một đội quân vào Nam chiến đấu, ngay những ngày đầu Bác phát lệnh Toàn quốc khác chiến. "Thanh niên phải ra chiến trường chứ. 

Ăn xong rồi chơi, buồn lắm. Bác đã có nhân dân bảo vệ, nhờ các anh xin với Ông Cụ cho Nam Long được ra mặt trận", ngày ấy, ông Nam Long đã trình bày lý lẽ và được Bác Hồ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp chấp thuận. Tháng 10-1945, ông đã có mặt ở mặt trận Bắc Sài Gòn. Chi đội 3 Nam tiến do ông chỉ huy đã được nhân dân yêu mến gọi bằng chính cái tên ông: Chi đội Nam Long.

Vậy là từ đây ông đi qua bao chiến trường, từ miền Nam đến Việt Bắc, chống Pháp đến chống Mỹ, không còn được phục vụ kề cận Bác Hồ. Dù thời gian ngắn ngủi được ở bên Bác, người lính ấy đã thấm nhuần được đạo đức cánh mạng trong sáng, cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư của Người và giữ những cái đức ấy suốt cuộc đời mình. Và đặc biệt, suốt đời ông khắc ghi lời Bác dạy: Có dân là có tất cả. Dân là gốc. Gốc có to, rễ có sâu, cây mới vũng. Có dân thì yếu cũng thành mạnh.