Nhìn lại sự sụp đổ của tượng đài Nokia: Liệu có phải "nội gián" từ Microsoft là cú kết liễu cho huyền thoại một thời?

Là kẻ thống trị không thể tranh cãi của thị trường điện thoại di động, nơi mỗi sản phẩm ra mắt đều là niềm mơ ước của cả thế giới, sự sụp đổ của Nokia là một trong những câu chuyện đáng tiếc nhất trong lịch sử công nghệ.

Năm 2007, tôi thi đỗ đại học và dành dụm số tiền ít ỏi để mua một chiếc Nokia 1110i. Với tôi, đó thực sự là một bước ngoặt, là khoảnh khắc thỏa mãn một niềm mơ ước giản dị nhưng cháy bỏng, dù màn hình của nó chỉ vỏn vẹn hai màu đen trắng. Âm điệu nhạc chuông huyền thoại của Nokia khi ấy có thể vang lên ở bất cứ đâu, trở thành giai điệu quen thuộc của cả một thế hệ.

Sau đó, khi được cầm trên tay một chiếc điện thoại màn hình màu, có thể kết nối Internet dù tốc độ chậm đến mức phải kiên nhẫn chờ từng trang web mở ra, tôi vẫn thấy đó là niềm tự hào lớn lao – một dấu hiệu rằng mình đang chạm tới thế giới rộng lớn hơn.

Thế nhưng, trong chưa đầy một thập kỷ, gã khổng lồ Phần Lan đã đi từ vị thế dẫn đầu thị trường trở thành một nhà sản xuất điện thoại bị mua lại, để lại những bài học đắt giá về khả năng thích ứng, tầm nhìn chiến lược và những sai lầm chết người.

Thời hoàng kim và cú sốc mang tên smartphone

Vào những năm 2000, Nokia là một thương hiệu đáng tin cậy và là người dẫn đầu tuyệt đối trên thị trường điện thoại di động, giành được vị trí này từ Motorola vào năm 1998. Đỉnh cao của họ là vào năm 2007, khi Nokia bán được 436 triệu chiếc điện thoại, chiếm khoảng 40% thị phần toàn cầu. Vào thời điểm đó, đối thủ gần nhất của họ là Motorola chỉ bán được 164 triệu chiếc. Nokia dường như không thể bị đánh bại.

Tuy nhiên, chính trong giai đoạn đỉnh cao này, những hạt giống của sự suy tàn đã được gieo mầm. Sự ra mắt của chiếc iPhone đầu tiên vào năm 2007 đã thay đổi hoàn toàn cục diện ngành công nghiệp điện thoại, dịch chuyển từ điện thoại phổ thông (feature phone) sang điện thoại thông minh (smartphone). Người tiêu dùng bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến phần mềm, ứng dụng và trải nghiệm người dùng thay vì chỉ là các thông số phần cứng như số megapixel của camera.

Nokia, dù đã sản xuất smartphone từ lâu trước đó, đã đánh giá thấp tầm quan trọng của sự thay đổi này và quá tự tin vào giá trị thương hiệu của mình. Công ty đã phản ứng chậm chạp với những thay đổi nhanh chóng của thị trường. Thay vì tập trung vào phần mềm, Nokia đã ngoan cố bám vào thiết kế phần cứng và hệ điều hành Symbian lỗi thời. Năng lực cốt lõi của họ nằm ở công nghệ vô tuyến và kỹ thuật phần cứng, trong khi smartphone đòi hỏi kỹ năng về phần mềm và thiết kế trải nghiệm người dùng – những lĩnh vực mà Nokia còn thiếu sót.

Cuộc chiến hệ điều hành và những sai lầm chiến lược chết người

Nền tảng cho sự thành công của smartphone hiện đại là một “hệ sinh thái di động” mạnh mẽ – một mạng lưới kết nối giữa thiết bị, kho ứng dụng, nhà phát triển và người dùng. Đây chính là điểm yếu chí mạng của Nokia.

Hệ điều hành Symbian, từng giúp Nokia thống trị, giờ đây đã trở nên lạc hậu so với iOS của Apple và Android của Google. Nokia đã không thể hiện đại hóa nó kịp thời, khiến hệ thống trở nên phức tạp và không thu hút được các nhà phát triển ứng dụng.

Sự sụp đổ của Nokia về cơ bản là do không có khả năng phát triển một hệ điều hành và hệ sinh thái di động đủ sức cạnh tranh. Họ đã không giải quyết được bài toán nan giải: người dùng sẽ không mua thiết bị nếu không có ứng dụng, và nhà phát triển sẽ không tạo ra ứng dụng nếu không có người dùng.

Đứng trước áp lực phải thay đổi, Nokia có hai lựa chọn: hợp tác với Android của Google hoặc Windows Mobile của Microsoft. Nokia đã chọn Microsoft, với hy vọng tạo ra một “giải pháp thay thế thứ ba” để khác biệt hóa so với các đối thủ. Năm 2011, một liên minh chiến lược được thành lập, kết hợp thế mạnh về sản xuất và thương hiệu của Nokia với chuyên môn về phần mềm của Microsoft. Tuy nhiên, quyết định này đã không mang lại kết quả như mong đợi.

Dưới sự lãnh đạo của CEO Stephen Elop, một cựu giám đốc của Microsoft được bổ nhiệm vào năm 2010, Nokia đã có những bước đi đẩy nhanh quá trình sụp đổ. Tháng 2 năm 2011, Elop đã gửi một bản ghi nhớ nội bộ nổi tiếng với tựa đề “Nền tảng bốc cháy” (Burning Platform), so sánh tình hình của Nokia với một người đang đứng trên giàn khoan dầu đang cháy.

Bản ghi nhớ này, cùng với thông báo ngừng phát triển hệ điều hành Symbian và Maemo, đã khiến doanh số smartphone của Nokia sụt giảm nghiêm trọng. Hành động của Elop đã giết chết thị trường Symbian trước khi các sản phẩm thay thế chạy Windows Phone sẵn sàng ra mắt, tạo ra một khoảng trống lớn về doanh thu và lợi nhuận. Những chiếc điện thoại Lumia đầu tiên, kết quả của liên minh, ra mắt vào cuối năm 2011 nhưng đã quá muộn để thách thức sự thống trị của Samsung và Apple.

Thương vụ Microsoft và dấu chấm hết

Sự sụt giảm không thể đảo ngược đã dẫn đến một kết cục tất yếu. Vào ngày 3 tháng 9 năm 2013, Microsoft tuyên bố kế hoạch mua lại mảng Thiết bị & Dịch vụ của Nokia với giá 5,44 tỷ euro. Thương vụ được hoàn tất vào tháng 4 năm 2014, và khoảng 32.000 nhân viên của Nokia đã chuyển sang làm việc cho Microsoft. Ngay sau đó, Microsoft đổi tên thương hiệu Nokia Lumia thành Microsoft Lumia, chính thức xóa sổ một biểu tượng.

Mặc dù có những thuyết âm mưu cho rằng Elop là “con ngựa thành Troy” của Microsoft, các nhà phân tích cho rằng vấn đề của Nokia đã bắt đầu từ rất lâu trước đó. Ban lãnh đạo đã phớt lờ những thay đổi trong sở thích của người tiêu dùng và phản ứng quá chậm.

Sự sụp đổ của Nokia là một bài học kinh điển, tương tự như các trường hợp của Blockbuster hay Kodak. Đây là những công ty đã không nhận ra và phản ứng kịp thời trước các mối đe dọa từ những đổi mới đột phá trong ngành. Cuộc chiến trên thị trường smartphone sau đó chỉ còn là cuộc song mã giữa Apple và Samsung, trong khi vai trò của Nokia dần phai nhạt và biến mất hoàn toàn.

Nguồn: Tổng hợp