Nhiều nước phạt sử dụng điện thoại cả khi dừng đèn đỏ

Việc sử dụng điện thoại khi dừng đèn đỏ đang trở thành câu hỏi được nhiều người quan tâm tại Việt Nam, khi hệ thống camera tự động phát hiện vi phạm giao thông đã được lắp đặt ở nhiều đô thị lớn, đặc biệt tại các giao lộ, khiến không ít tài xế thắc mắc: dừng đèn đỏ mà sử dụng điện thoại sẽ bị camera phạt nguội hay không?

Theo Nghị định 168/2024, hành vi lái ôtô sử dụng điện thoại hoặc các thiết bị điện tử khác "khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông đang di chuyển trên đường bộ" sẽ bị phạt tiền từ 4-6 triệu đồng, trừ 4 điểm giấy phép lái xe, nếu gây tai nạn sẽ phạt 20-22 triệu đồng, trừ 10 điểm. Đối với xe máy, mức phạt tiền lần lượt là 800.000-1.000.000 đồng, 10-14 triệu đồng, mức điểm trừ không đổi. Như vậy nếu người lái xe tham gia giao thông nhưng không di chuyển (đang dừng) có thể không thuộc phạm vi điều chỉnh này.

Thực tế, xu hướng chung trên thế giới cho thấy, phần lớn quốc gia cấm người lái xe dùng điện thoại khi dừng đèn đỏ. Nhiều nghiên cứu cho thấy việc dùng điện thoại khiến người lái bị phân tâm cả trước và sau khi thao tác. Não bộ cần vài giây để chuyển từ trạng thái xử lý thông tin trên màn hình sang nhận thức tình huống giao thông. Điều này khiến tài xế có thể phản ứng chậm khi đèn chuyển xanh, khởi hành đột ngột hoặc không nhận ra chướng ngại phía trước.

Một số khảo sát của cơ quan an toàn giao thông Mỹ (NHTSA) và tổ chức an toàn giao thông châu Âu (ETSC) khẳng định chỉ vài giây mất tập trung đủ làm tăng đáng kể nguy cơ va chạm, tương đương với việc lái xe trong tình trạng say rượu. Vì vậy, nhiều nước chọn hướng tiếp cận cấm toàn bộ hành vi sử dụng điện thoại trong suốt quá trình điều khiển xe, dù xe có đang tạm dừng ở đèn đỏ.

Các quốc gia cấm tuyệt đối

Tại Anh, quy định về cấm sử dụng điện thoại khi lái xe được siết chặt từ 2022. Người lái chỉ cần chạm vào điện thoại, kể cả để chụp ảnh, chơi game, cuộn mạng xã hội hay kiểm tra danh bạ, đều có thể bị phạt 200 bảng (gần 6 triệu đồng) và trừ 6 điểm bằng lái, dù xe đang dừng ở đèn đỏ. Điều ngoại lệ là khi tài xế muốn liên hệ với các số điện thoại khẩn cấp.

Pháp cũng áp dụng quy định tương tự, chỉ cho phép sử dụng điện thoại khi xe đã dừng hẳn ở vị trí hợp pháp, tắt máy và kéo phanh tay. Tại Đức, người lái xe chỉ được phép sử dụng điện thoại nếu xe đã tắt máy và phanh tay được kích hoạt, nghĩa là xe phải trong trạng thái đỗ, không chỉ tạm dừng ở đèn đỏ.

Tại Nhật Bản tăng mạnh mức phạt từ năm 2019, phạt từ 12.000-25.000 yen (2-4 triệu đồng) và trừ 3 điểm bằng lái, tùy loại xe, nếu tài xế dùng điện thoại khi lái xe, kể cả lúc chờ đèn đỏ. Trường hợp hành vi này gây nguy hiểm hoặc tai nạn, tài xế có thể bị phạt 100.000 yen (khoảng 17 triệu đồng) hoặc 6 tháng tù.

Tại Philippines, đạo luật chống mất tập trung khi lái xe (Anti-Distracted Driving Act) nghiêm cấm người điều khiển phương tiện sử dụng điện thoại hoặc thiết bị điện tử khi xe đang chạy hoặc tạm dừng tại đèn đỏ, nơi kẹt xe. Mức phạt khởi điểm là 5.000 peso (khoảng 2,2 triệu đồng) và tăng dần theo số lần vi phạm, có thể kèm tước bằng lái. Ngoại lệ duy nhất là những tình huống khẩn cấp, như tài xế cần gọi cấp cứu hoặc vận hành xe cứu hộ. Australia cũng thống nhất quy định tương tự ở hầu hết các bang, mức phạt dao động 400-1.000 AUD (6,8-17 triệu đồng) và trừ tới 5 điểm bằng lái.

Điểm chung của quy định trên là là tài xế vẫn có thể dùng các chức năng như dẫn đường trên điện thoại, với điều kiện là điện thoại được gắn trên giá đỡ cố định trên xe, và tài xế không dùng tay để điều khiển điện thoại, mà phải dùng các chức năng ở chế độ rảnh tay (điều khiển bằng giọng nói hoặc nút bấm trên vô-lăng).

Một số nơi cho phép sử dụng điện thoại khi xe dừng hẳn

Một số bang của Mỹ cho phép tài xế dùng điện thoại khi xe đã dừng hoàn toàn tại đèn đỏ, miễn không cản trở giao thông, song nhiều cơ quan an toàn vẫn khuyến cáo hạn chế vì nguy cơ mất tập trung khi xe bắt đầu di chuyển. Tuy vậy, một số bang, ví dụ Washington, vẫn coi việc sử dụng điện thoại khi dừng đèn đỏ là vi phạm luật.

Tại Singapore, luật chỉ xử phạt khi người lái đang điều khiển xe di chuyển mà cầm điện thoại. Việc dùng điện thoại khi xe đang dừng hẳn ở đèn đỏ không bị coi là vi phạm, song cảnh sát giao thông vẫn khuyến cáo không nên vì làm giảm khả năng quan sát và phản ứng khi đèn chuyển xanh.

Hồ Tân