Nhà khoa học Việt Nam – Nhật Bản phát hiện “kho báu” mới tại Phong Nha – Kẻ Bàng

Một loài thực vật mới vừa được công bố tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, góp phần làm giàu thêm kho tàng đa dạng sinh học của Di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO vinh danh.

Công bố trên tạp chí quốc tế

Tháng 8/2025, Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng thông tin rằng các nhà khoa học Việt Nam và Nhật Bản đã phát hiện một loài thực vật mới, có tên khoa học Decaneuropsis phongnhakebangensis, tên tiếng Việt là Bạch Đầu Phong Nha – Kẻ Bàng. Kết quả nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Thực vật học Nhật Bản, số đặc biệt kỷ niệm 100 năm ra đời, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực thực vật học.

Cuộc khảo sát được thực hiện từ ngày 5–13/12/2024 trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa Viện Sinh học nhiệt đới (Việt Nam) và Trường Đại học – Bảo tàng Kagoshima (Nhật Bản). Đoàn nghiên cứu đã tiến hành điều tra tại nhiều khu vực của Vườn quốc gia như: Trạ Ang – Ozo, Km37, Km40, U Bò, đường 20, Thung lũng Sinh Tồn, Khe Gát và Chà Nòi.

Trong đợt khảo sát này, nhóm đã thu thập 520 số hiệu mẫu của khoảng 250 loài thực vật có mạch thuộc 90 họ. Sau khi phân tích, so sánh và đối chiếu với các tài liệu khoa học, các chuyên gia khẳng định Decaneuropsis phongnhakebangensis là loài hoàn toàn mới cho khoa học.

Đặc điểm hình thái: Bạch Đầu Phong Nha – Kẻ Bàng

Loài thực vật mới được xác định thuộc chi Decaneuropsis, họ Cúc (Asteraceae), bộ Cúc (Asterales). Đây là một phát hiện quan trọng, bởi chi Decaneuropsis trước đó chỉ ghi nhận một số loài phân bố tại khu vực châu Á.

Bạch Đầu Phong Nha – Kẻ Bàng là cây bụi leo, có thể cao tới 5m. Cành non có lông màu vàng nâu, trong khi cành già nhẵn. Lá mọc so le, hình trứng ngược hoặc bầu dục, dài từ 2,1–10,2 cm, rộng 1,0–3,4 cm. Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc nách lá, có thể đơn độc hoặc từ 2–3 cụm. Hoa đầu hình chuông, đường kính 1,6–1,8 cm, với tràng hoa màu tím sẫm, hình phễu, dài khoảng 12 mm.

Loài cây này được phát hiện trong rừng cây bụi trên núi đá vôi ở độ cao khoảng 777 m, tại khu vực Hang Va – Nước Nứt. Đây là nơi có điều kiện sinh thái đặc thù, tạo môi trường thuận lợi cho sự tồn tại của nhiều loài đặc hữu.

Giá trị và ý nghĩa loài mới

Theo đánh giá của các nhà khoa học, việc phát hiện Bạch Đầu Phong Nha – Kẻ Bàng không chỉ bổ sung một đại diện mới cho chi Decaneuropsis trên thế giới mà còn mở rộng hiểu biết về mối quan hệ tiến hóa trong họ Cúc.

Phát hiện này cũng minh chứng rõ rệt cho giá trị khoa học và tiềm năng đa dạng sinh học phong phú của Phong Nha – Kẻ Bàng – nơi được coi là một trong những “kho báu xanh” quý hiếm của Việt Nam.

Hiện tại, Vườn quốc gia đã ghi nhận 2.956 loài thực vật thuộc 1.009 giống, 198 họ, 63 bộ, 12 lớp, 6 ngành cùng 1.404 loài động vật. Trong đó, đã có 7 loài thực vật mới cho khoa học được công bố cả trong nước và quốc tế. Con số này không chỉ khẳng định giá trị của khu vực đối với công tác nghiên cứu mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ đa dạng sinh học toàn cầu.

Việc liên tục phát hiện loài mới cho thấy hệ sinh thái núi đá vôi nơi đây vẫn còn nhiều giá trị chưa được khám phá. Điều này đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc bảo tồn nguồn gen quý hiếm, xây dựng các biện pháp khai thác hợp lý và phát huy bền vững tiềm năng tài nguyên thiên nhiên.

Phát hiện loài thực vật Decaneuropsis phongnhakebangensis là minh chứng cho thấy vẫn còn nhiều bí ẩn trong lòng núi rừng Phong Nha – Kẻ Bàng, chờ đợi được khám phá. Đó không chỉ là niềm tự hào của giới khoa học mà còn là tài sản vô giá của đất nước, cần được gìn giữ và bảo vệ cho các thế hệ mai sau.

*Tư liệu Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng.