Nhà đầu tư chứng khoán 'ứng xử' thế nào khi lãi suất neo cao?

Chuyên gia cho rằng lãi suất tăng buộc nhà đầu tư chuyển sang phòng thủ, giảm đòn bẩy, ưu tiên doanh nghiệp có tài chính lành mạnh và kiên nhẫn chờ cơ hội khi định giá thị trường điều chỉnh.

Áp lực lên định giá và dòng tiền khi mặt bằng lãi suất đi lên

Trên thị trường liên ngân hàng, lãi suất liên tục tăng mạnh kể từ đầu tháng 12, có thời điểm tiến sát 7,5%/năm. Lãi suất qua đêm đã bật từ 5,4% cuối tháng 11 lên mức cao nhất 3 năm là 7,48% vào ngày 3-12, trước khi hạ nhẹ xuống 7,37% tại thời điểm ngày 8-12.

Chia sẻ với Tuổi trẻ Online, ông Nghiêm Sỹ Tiến - chuyên viên phân tích cao cấp Chứng khoán KB Việt Nam - cho biết xu hướng tăng của lãi suất tạo ra những tác động tiêu cực đa chiều lên thị trường chứng khoán, ảnh hưởng trực tiếp đến cả định giá tài sản lẫn dòng tiền tham gia thị trường.

Về mặt định giá, lãi suất phi rủi ro là một biến số trọng yếu trong các mô hình chiết khấu dòng tiền. Khi lãi suất tăng, tỉ suất chiết khấu tăng lên khiến giá trị hiện tại của các dòng tiền tương lai từ doanh nghiệp giảm xuống. Điều này dẫn đến việc mặt bằng định giá P/E của toàn thị trường sẽ chịu áp lực điều chỉnh giảm để phản ánh mức rủi ro và chi phí cơ hội mới. 

Khi đó nhà đầu tư sẽ yêu cầu một mức phần bù rủi ro cao hơn khi nắm giữ cổ phiếu so với việc gửi tiết kiệm.

Về mặt dòng tiền và sức khỏe doanh nghiệp, chi phí lãi vay gia tăng sẽ bào mòn biên lợi nhuận ròng, đặc biệt đối với các doanh nghiệp thâm dụng vốn hoặc có tỉ lệ đòn bẩy tài chính cao.

Đồng thời lãi suất cao cũng làm giảm sức hấp dẫn của kênh chứng khoán so với kênh tiền gửi ngân hàng, kích hoạt sự dịch chuyển của dòng vốn nhàn rỗi sang các công cụ thu nhập cố định. 

Thêm vào đó, chi phí vay ký quỹ (margin) tăng cao cũng sẽ làm giảm sức mua và tính thanh khoản của thị trường, hạn chế các hoạt động giao dịch ngắn hạn. 

Ở góc nhìn vĩ mô, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân - giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM - cho biết tác động của lãi suất đến thị trường chứng khoán là điều hiển nhiên, nhưng đây chủ yếu mang tính mùa vụ.

Ông Huân giải thích cuối năm luôn là giai đoạn nhu cầu vốn tăng mạnh, khiến lãi suất liên ngân hàng đi lên và thanh khoản của các ngân hàng bị thu hẹp tạm thời. Khi lãi suất liên ngân hàng tăng, lãi suất huy động thường nhích theo, từ đó hút một phần dòng tiền khỏi các kênh đầu tư rủi ro như chứng khoán. 

"Lãi suất có tăng nhưng vẫn nằm trong vùng kiểm soát, không phải là sự tăng đột biến", vị chuyên gia nói.

Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 10%, ông cho rằng nhiều khả năng Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục duy trì nền lãi suất thấp và có biện pháp cân đối thanh khoản, bình ổn mặt bằng lãi suất để hỗ trợ phát triển kinh tế. 

Nhà đầu tư cần lưu ý gì khi lãi suất đi lên?

Theo ông Tiến, trong bối cảnh môi trường lãi suất có xu hướng nhích tăng, chiến lược đầu tư cần chuyển dịch từ tấn công sang phòng thủ và quản trị rủi ro chặt chẽ. Ưu tiên hàng đầu là tái cơ cấu danh mục theo hướng giảm thiểu tỉ lệ đòn bẩy tài chính.

Việc sử dụng margin trong giai đoạn này chứa đựng rủi ro kép: vừa chịu chi phí vốn cao, vừa đối mặt với biến động giá tài sản. Nhà đầu tư nên ưu tiên các doanh nghiệp có cấu trúc tài chính lành mạnh, tỉ lệ nợ vay trên vốn chủ sở hữu thấp và sở hữu lượng tiền mặt ròng dồi dào. 

Những doanh nghiệp này không chỉ ít chịu tác động bởi chi phí lãi vay, mà còn có lợi thế cạnh tranh khi đối thủ gặp khó khăn về dòng tiền.

Ngoài ra nhà đầu tư cần kiên nhẫn và tránh tâm lý nóng vội. Giai đoạn lãi suất cao thường đi kèm với những nhịp điều chỉnh của thị trường, mở ra cơ hội tích lũy tài sản với mức định giá hấp dẫn (biên an toàn cao). 

Thay vì cố gắng dự báo các biến động ngắn hạn, hãy tập trung vào triển vọng trung và dài hạn của doanh nghiệp, và chỉ thực hiện giải ngân quy mô lớn khi các yếu tố vĩ mô như lãi suất và tỉ giá có tín hiệu đảo chiều rõ nét.