Người khiếm thị rủ nhau đi xem kịch

Được chạm mô hình và nghe diễn biến trên sân khấu, các bạn trẻ khiếm thị không chỉ trải nghiệm trọn vẹn vở kịch mà còn có thêm một hình thức giải trí mới, thú vị và gắn kết.

"Hóa ra sân khấu của người khiếm thị là như vậy"

Chiều thứ sáu hằng tuần, tại sảnh tầng trệt tòa nhà IMC ở 62 Trần Quang Khải, P.Tân Định, TP.HCM rộn ràng tiếng trò chuyện. Trên cái bàn, mô hình sân khấu 3D được bày ra, từng bậc thang, tấm phông, đạo cụ được thu nhỏ chi tiết.

Mỗi buổi xem kịch của người khiếm thị đều bắt đầu từ một mô hình sân khấu 3D, khán giả có thể chạm và hình dung cảnh trí sân khấu thực tế. Họ được nghe trước file audio giới thiệu nhân vật và bối cảnh vở kịch. 30 phút trước khi màn nhung mở, mỗi người được phát tai nghe để làm quen với giọng mô tả viên. Trong suốt buổi diễn, bên cạnh lời thoại và âm nhạc, khán giả khiếm thị còn nghe xen kẽ phần mô tả về chuyển động, biểu cảm và cảnh trí. Đây là những chi tiết mà đôi mắt không thấy được.

Trải nghiệm này đến từ dự án "Từ tai đến mắt" do nhóm Sunbox khởi xướng, giúp khán giả khiếm thị tiếp cận sân khấu bằng mô tả âm thanh và mô hình xúc giác. Mỗi suất diễn chỉ có tối đa 10 khán giả khiếm thị và 2 tình nguyện viên hỗ trợ, nhưng sức lan tỏa vượt khỏi con số đó.

Ngô Thiên Bảo (15 tuổi) ngụ tại P.Nhiêu Lộc, TP.HCM (trước đây là Q.3, TP.HCM) có 7 lần tham gia xem kịch của dự án: "Em thấy dễ hình dung khi sờ vào sân khấu 3D cũng như nghe mô tả sân khấu trong quá trình xem kịch". Bảo cho biết được thầy giáo ở trường giới thiệu chương trình và từ đó, thứ sáu hằng tuần trở thành thời điểm được háo hức chờ đợi: "Cứ đến ngày đăng ký là em háo hức lắm, chỉ mong có đủ vé để được xem kịch".

Huỳnh Phan Bảo Trân (18 tuổi) ngụ tại đường Lê Niệm, P.Phú Thạnh, TP.HCM (trước đây là Q.Tân Phú, TP.HCM) đã có 7 lần trải nghiệm xem kịch ở mô hình này. Với cô thì lần nào cũng như lần đầu.

"Khi được trải nghiệm sờ vào mô hình sân khấu và nghe lời mô tả, em cảm thấy như mở ra một thế giới mới. Trước đó em chưa bao giờ nghĩ mình có thể biết sân khấu thực tế ra sao. Em có thêm một hình thức giải trí mới, bên cạnh nghe nhạc, nghe kịch nói hoặc xem phim", Trân chia sẻ.

Bảo Trân kể giọng mô tả vang lên "giống như đang đứng ngay trong khung cảnh đó. Chi tiết trong vở kịch hôm nay nói về nguyên nhân nhân vật nữ phải tìm đến cái chết nhưng nội dung sẽ chỉ có nhạc và diễn viên múa, nếu không có lời kể từ người mô tả sân khấu thì em sẽ không hiểu được chuyện gì đang diễn ra trên sân khấu".

Hậu trường của "đôi mắt" thứ hai

Đằng sau trải nghiệm của khán giả khiếm thị là công sức của những người mô tả sân khấu. Lương Linh - người sáng lập của dự án "Từ tai đến mắt" và cũng là người đầu tiên thực hiện vai trò này tại dự án.

"Khó khăn lớn nhất là xây dựng thói quen đi xem kịch. Nhiều bạn khiếm thị lớn lên thiếu cơ hội đến rạp, nên việc chọn xem kịch vẫn còn xa lạ", anh Linh chia sẻ.

Anh Linh cho biết năm 2022, khi tu nghiệp thạc sĩ tại Vương Quốc Anh theo học bổng Chevening, anh thực hiện đề tài nghiên cứu "Triển lãm nghệ thuật dành cho người khiếm thị" và trực tiếp trải nghiệm các dịch vụ hỗ trợ khán giả khiếm thị tại rạp, trong đó có mô hình "mô tả sân khấu". Từ những trải nghiệm này, anh nung nấu ý định đưa mô hình về Việt Nam và sau đó sáng lập dự án "Từ tai đến mắt".

Cũng theo anh Linh mô tả sân khấu không chỉ đơn giản là kể lại hành động của diễn viên mà còn phải truyền tải ánh mắt, nét mặt, nhịp thở và cả nhịp điệu cảm xúc. Trước giờ diễn, trong căn phòng nhỏ phía sau rạp, nhóm tình nguyện viên lặng lẽ bày ra những mô hình sân khấu 3D, kiểm tra tai nghe, chỉnh micro. Bàn tay ai cũng bận rộn, xen giữa tiếng cười nhỏ là những lời dặn dò: "Có một số phân cảnh chỉ đổi màu của ánh sáng, để khán giả dễ hình dung thì đổi từ "ánh sáng vàng" thành "nhiệt độ" nhé".

Đằng sau trải nghiệm của khán giả khiếm thị là công sức của những người mô tả sân khấu - những "đôi mắt thứ hai" giúp họ cảm nhận trọn vẹn vở diễn. Huy An (29 tuổi), đạo diễn - diễn viên tại sân khấu kịch Thiên Đăng, là một trong những người đầu tiên thử sức với vai trò người mô tả sân khấu. "Sau khi thử xem kịch như một bạn khiếm thị, tôi nhận ra "nhìn được" và "thấy được" là hai điều khác nhau. Nhìn chỉ là quan sát. Còn thấy là cảm nhận, thấu hiểu và sống cùng câu chuyện". Từ trải nghiệm này, anh quyết định thử sức ở vị trí người mô tả sân khấu.

Huy An nhớ lại: "Áp lực lớn nhất là truyền đạt kịp thời mọi chi tiết trên sân khấu. Ở những mảng miếng hài hay chuyển động có ý đồ, mình phải nói đúng lúc để khán giả khiếm thị có thể cười, khóc cùng những người đang nhìn thấy"…