Nghi thức 'đọc bã' cà phê Thổ Nhĩ Kỳ

Ở Thổ Nhĩ Kỳ, cà phê đi kèm một chút định mệnh. Gọi cà phê Thổ Nhĩ Kỳ là "một thức uống" tức là đã đánh giá thấp. Bởi đó là một nghi thức, một cuộc trò chuyện và bói toán.

Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ "hơn cả một thức uống", Seden Dogan, giảng viên Đại học Nam Florida và là người gốc miền bắc Thổ Nhĩ Kỳ, cho hay. Dogan gọi cà phê tại quê hương là "cây cầu" kết nối mọi người trong cuộc sống, cả niềm vui và nỗi buồn. Cà phê là thức uống để gặp gỡ và trò chuyện ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ở nhiều quốc gia, khi hai người bạn xa cách lâu ngày muốn gặp trò chuyện, họ nói: "Đi cà phê nhé", điều này ở Thổ Nhĩ Kỳ đồng nghĩa với việc "Đến đây, tôi sẽ mời bạn một tách cà phê".

Nghi thức pha chế cần chính xác và tỉ mỉ, với một chiếc bình nhỏ, có cán dài gọi là cezve, đặt trên nguồn nhiệt (bếp, than nóng hoặc cát nóng). Bột cà phê mịn nhất được nấu chậm để tạo hương vị đậm đà và một lớp bọt đẹp trên bề mặt, thể hiện chất lượng.

Một tách cà phê Thổ Nhĩ Kỳ đúng chuẩn phải được phục vụ nóng, giữ nguyên lớp bọt, cùng với một ly nước và một miếng lokum (kẹo Thổ Nhĩ Kỳ). Ly nước giúp làm sạch vị giác, còn lokum cân bằng vị đắng của cà phê.

Cách thưởng thức cà phê cũng quan trọng không kém. Dù được phục vụ trong những tách nhỏ, cà phê Thổ Nhĩ Kỳ cần được uống một cách chậm rãi và bình tĩnh, không vội vàng như espresso. Điều này giúp bã cà phê lắng xuống đáy tách và giữ nguyên ở đó.

Khi tách cà phê cạn, đến lúc thực hiện nghi thức tasseography, còn gọi là "đọc bã cà phê". Tách được úp ngược trên đĩa, để nguội, sau đó các hình dạng và biểu tượng được nhìn thấy trong phần bã sẽ được "đọc" để tìm ý nghĩa. Những câu chuyện thường được diễn giải ngẫu hứng, chẳng hạn nếu phần bã giống một con cá nghĩa bạn sẽ gặp may mắn còn giống một con chim sẽ là một chuyến đi.

Mặc dù bói toán nói chung không được khuyến khích trong văn hóa Hồi giáo, việc đọc bã cà phê được xem là một "diễn giải mang tính biểu tượng và vui vẻ" và một "nghi thức cộng đồng," theo Kylie Holmes, tác giả của cuốn "Nghệ thuật cổ xưa của Tasseography."

Việc "bói cà phê" được coi là thú vui khi thưởng thức đồ uống này. Tasseography là một hành động kể chuyện. Dogan nói rằng cô thường dành một giờ để đọc bã cà phê, tạo nên các câu chuyện và tập trung vào những kết quả tích cực vì mọi người "thích nghe những điều tốt đẹp về bản thân".

Nghi thức cà phê Thổ Nhĩ Kỳ cũng len lỏi vào các quốc gia khác. Trong quá trình tìm hiểu trước hôn lễ, cô dâu tương lai sẽ pha và phục vụ cà phê Thổ Nhĩ Kỳ cho chú rể và gia đình anh. Để thử tính cách của chú rể, cô thêm một lượng muối đáng kể vào cà phê của anh. Nếu anh ta uống mà không phàn nàn, điều đó chứng tỏ sự kiên nhẫn, trưởng thành và sự xứng đáng của anh với cô.

Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ là "tổ tiên" của tất cả các loại cà phê hiện đại, là mảnh ghép lịch sử gần 500 năm tuổi, được UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Cà phê Thổ Nhĩ Kỳ bắt nguồn từ Yemen. Vào thế kỷ 15, các nhà thần bí Sufi được cho là đã uống cà phê để giữ tỉnh táo trong những đêm cầu nguyện. Khi Sultan Süleyman, người trị vì lâu nhất của Đế quốc Ottoman, chiếm Yemen năm 1538, cà phê bắt đầu có chỗ đứng tại Đế quốc Ottoman. Trong một năm, cà phê bắt đầu phổ biến ở thành cổ Constantinople, nay là thủ đô Istanbul.

Vào những năm 1550, các quán cà phê đầu tiên bắt đầu xuất hiện ở Istanbul, được sử gia Ibrahim Pecevi ghi chép lại trong cuốn "Lịch sử Pecevi". Sự phổ biến của thức uống này nhanh chóng định hình lại đời sống văn hóa. Phương pháp pha chế cà phê Ottoman trở thành dấu ấn của cà phê Thổ Nhĩ Kỳ truyền thống. Theo nhà nghiên cứu ẩm thực Merin Sever, sự khác biệt cơ bản giữa cà phê Thổ Nhĩ Kỳ và các loại cà phê khác là cezve-ibrik (cách nấu). Cà phê ở đây không "pha" mà "nấu" trong nước như một món súp, tạo ra thức uống không cần lọc.

Các quán cà phê cũng gây tranh cãi. Các học giả tôn giáo và lãnh đạo chính trị ở châu Á và Âu xem chúng như nơi diễn ra các hoạt động lật đổ, với những cuộc trò chuyện vô bổ. Thống đốc Mecca, Hayır Bey, đã cấm cà phê tại thành phố này vào năm 1511, một sắc lệnh kéo dài 13 năm. Các sultan Ottoman cũng liên tục đóng cửa các quán cà phê với lý do tương tự. Tuy nhiên, các quán này không hoàn toàn biến mất.

Để có trải nghiệm đích thực, du khách nên tìm những quán pha cà phê bằng "cezve" trên cát nóng. Một tách cà phê đúng chuẩn phải được phục vụ nóng hổi, lớp bọt dày mịn, đi kèm một ly nước lọc và một viên kẹo dẻo "lokum" để cân bằng vị đắng.

Tại Istanbul, du khách có thể ghé Hafız Mustafa, Mandabatmaz trên phố İstiklal, hoặc Nuri Toplar trong khu chợ Ai Cập. Nếu muốn một trải nghiệm hiện đại hơn, Hacı Bekir ở quận Kadıköy là một gợi ý.

Để thử "xem bói", bạn có thể đến khu Sultanahmet. Nhưng cách tốt nhất, theo lời khuyên của người bản địa, là hãy kết bạn với một người dân địa phương và nhờ họ "đọc" câu chuyện hấp dẫn đang chờ đợi dưới đáy tách cà phê của bạn.

Tâm Anh (theo CNN)