Nghe khó tin nhưng khoa học đã chứng minh: Những thiên tài sở hữu IQ cao thường có EQ thấp

Hóa ra thông minh chưa chắc đã là lợi thế toàn diện.

Nếu nói tới trí thông minh, hẳn nhiều người sẽ nghĩ ngay đến chỉ số IQ - thứ thước đo "ảo diệu" để phân loại ai nhanh nhạy, ai giỏi phân tích, ai dễ thành công. Nhưng, có một sự thật nghe khá khó tin: nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, những người sở hữu IQ cao thường lại không giỏi trong chuyện hiểu và điều tiết cảm xúc của mình cũng như của người khác. Hay nói cách khác, họ thường có EQ thấp.

Điều này nghe có vẻ nghịch lý. Vì ai cũng tưởng rằng thông minh thì sẽ toàn diện, ứng xử tốt, giao tiếp giỏi, dễ dàng "đọc vị" người khác. Nhưng thực tế lại không phải vậy.

IQ cao kéo theo EQ thấp, vì sao lại có chuyện này?

Một phần lý do nằm ở cách bộ não vận hành. Người có IQ cao thường tập trung quá nhiều vào việc xử lý thông tin, phân tích vấn đề và tìm kiếm giải pháp. Bộ não của họ dành "tài nguyên" chủ yếu cho logic, tư duy lý trí thay vì chú ý đến cảm xúc. Chính vì thế, họ có xu hướng bỏ qua những tín hiệu tinh tế trong giao tiếp như ánh mắt, sắc thái giọng nói, hay cảm xúc ẩn sau lời nói.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Personality and Social Psychology từng chỉ ra: nhóm người đạt điểm IQ cao thường kém hơn trong việc nhận diện cảm xúc qua nét mặt so với nhóm có IQ trung bình. Họ có thể giải một bài toán hóc búa nhanh chóng, nhưng lại lúng túng khi phải an ủi bạn bè, hay không nhận ra đồng nghiệp đang buồn vì một câu nói vô tình.

Hệ quả của EQ thấp

EQ thấp không có nghĩa là "xấu", nhưng nó đem đến nhiều bất lợi trong cuộc sống thường ngày. Những người IQ cao nhưng EQ thấp dễ bị cho là lạnh lùng hoặc khó gần. Họ không giỏi thể hiện sự đồng cảm, đôi khi nói năng quá thẳng thắn khiến người khác tổn thương.

Trong tình bạn, tình yêu hay quan hệ đồng nghiệp đòi hỏi sự thấu hiểu, việc thiếu EQ khiến những mối quan hệ này trở nên dễ rạn nứt, bởi bên kia thường cảm thấy mình không được lắng nghe hay đồng cảm.

Hơn nữa, trong môi trường làm việc hiện đại, khả năng giao tiếp và quản trị cảm xúc còn quan trọng không kém chuyên môn. Một người có IQ 140 nhưng EQ kém có thể bị "tụt lại" so với một người IQ trung bình nhưng EQ cao, vì họ không biết cách lãnh đạo, truyền cảm hứng hay làm việc nhóm hiệu quả.

Tuy nhiên, mọi câu chuyện đều có hai mặt. Những người IQ cao nhưng EQ thấp thường cực kỳ giỏi trong các công việc đòi hỏi sự phân tích, nghiên cứu, tư duy logic thuần túy, ví dụ như toán học, lập trình, vật lý, hay nghiên cứu hàn lâm. Ở những môi trường mà kết quả và logic quan trọng hơn sự tương tác xã hội, họ lại có thể phát huy tối đa thế mạnh của mình.

Điều thú vị là, lịch sử từng ghi nhận nhiều thiên tài thuộc nhóm này: họ có trí tuệ siêu việt nhưng lại gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp và đời sống tình cảm.

EQ hoàn toàn có thể rèn luyện

Dù EQ không hoàn toàn bẩm sinh như IQ, nhưng nó hoàn toàn có thể rèn luyện. Các nhà tâm lý học gợi ý một vài cách:

- Học cách lắng nghe chủ động: Khi trò chuyện, thay vì vội phân tích hay đưa lời khuyên, hãy thử tập trung vào cảm xúc của người kia, đặt câu hỏi mở để họ chia sẻ nhiều hơn.

- Rèn kỹ năng tự nhận thức: Viết nhật ký cảm xúc, hoặc dừng lại vài phút mỗi ngày để xem mình đang vui, buồn, tức giận vì điều gì. Việc hiểu chính mình là nền tảng để hiểu người khác.

- Thực hành đồng cảm: Đặt bản thân vào vị trí người đối diện, tưởng tượng cảm giác nếu mình rơi vào hoàn cảnh đó. Đây là bài tập đơn giản nhưng giúp nâng EQ rõ rệt.

- Điều tiết cảm xúc: Thay vì bộc phát nóng giận, hãy tập dừng 5 giây trước khi phản ứng. Khoảng dừng nhỏ này giúp bạn kiểm soát tình huống tốt hơn.

Nghe có vẻ trớ trêu, nhưng IQ cao không đồng nghĩa với việc cuộc sống sẽ dễ dàng hơn. Một trí tuệ sắc bén mà thiếu đi sự tinh tế cảm xúc có thể biến bạn thành "thiên tài cô đơn". Và ngược lại, một EQ cao đôi khi lại giúp mở ra nhiều cánh cửa thành công hơn là IQ.