Nga - phương Tây thăm dò lẫn nhau

Việc phương Tây bàn về chuyện bảo đảm an ninh hậu chiến cho Ukraine thời điểm này được cho là quá sớm, trong lúc con đường dẫn tới hòa bình ở Ukraine vẫn chưa rõ ràng.

Tại Diễn đàn Kinh tế phương Đông ở TP Vladivostok hôm 5-9, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã "giội gáo nước lạnh" vào các đề xuất của phương Tây khi tuyên bố bất kỳ binh sĩ nước ngoài nào được triển khai tới Ukraine đều sẽ bị quân đội Nga coi là "mục tiêu hợp pháp" - một lời cảnh báo gay gắt trong lúc Mỹ và châu Âu thảo luận về vấn đề bảo đảm an ninh cho Kiev.

2 thông điệp của ông Putin

Không phải ngẫu nhiên mà phương Tây thảo luận về các bảo đảm an ninh cho Ukraine lúc này. Các quan chức châu Âu khẳng định rằng việc chuẩn bị sẵn kế hoạch vẫn cần thiết, ít nhất là để giúp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tự tin hơn trong bất kỳ vòng đàm phán tiếp theo nào.

Với Ukraine và các nước châu Âu ủng hộ Kiev, bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào với Nga cũng phải đi kèm với các bảo đảm an ninh nhằm ngăn chặn kịch bản Nga tấn công Ukraine một lần nữa.

"Đối với Ukraine, để chấm dứt cuộc chiến này họ cần phải chắc chắn rằng sẽ không có một cuộc chiến mới trong vài năm tới.

Để điều đó trở nên đáng tin, họ cần được trấn an, cần có các bảo đảm" - bà Jana Puglierin, nhà nghiên cứu tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu (ECFR), chỉ ra.

Hôm 4-9, sau cuộc gặp với ông Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu tại Paris, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết có 26 quốc gia đã cam kết triển khai binh sĩ tại Ukraine để duy trì sự hiện diện trên bộ, trên biển hoặc trên không, nhằm giúp bảo đảm an ninh cho nước này ngay sau khi đạt được hòa bình hoặc lệnh ngừng bắn.

Tuy nhiên các quan chức Nga đã mạnh mẽ phản đối ý tưởng này với những tuyên bố ngày càng quyết liệt và phát biểu của ông Putin được xem là lời đe dọa thẳng thừng đáng kinh ngạc.

"Nếu các binh sĩ xuất hiện ở đó, đặc biệt vào thời điểm này khi các hoạt động quân sự đang diễn ra, chúng tôi sẽ coi đó là những mục tiêu hợp pháp để tiêu diệt. Nếu các quyết định được đưa ra dẫn đến hòa bình, một nền hòa bình lâu dài, tôi hoàn toàn không thấy có bất kỳ lý do gì cho sự hiện diện của họ trên lãnh thổ Ukraine" - Tổng thống Putin phát biểu ở Vladivostok (Nga) hôm 5-9.

Các nhà phân tích chỉ ra lời cảnh báo của ông Putin gồm có hai phần: Thứ nhất, Nga sẽ coi lực lượng phương Tây là mục tiêu hợp pháp nếu họ đến Ukraine trước khi đạt được thỏa thuận hòa bình.

Thứ hai, nếu các binh sĩ phương Tây đến Ukraine sau đó thì sự hiện diện của họ "sẽ không có ý nghĩa gì", bởi vì theo ông Putin, Nga sẽ tôn trọng "các bảo đảm an ninh, mà tất nhiên phải được thực hiện cho cả Nga và Ukraine".

Cần lưu ý ông Macron vẫn chưa nêu tên 26 quốc gia nói trên và hiện tại không phải tất cả các nước trong "liên minh tự nguyện" đều tỏ ra sẵn sàng gửi quân tới Ukraine.

Cho đến nay chỉ có Anh và Pháp công khai bày tỏ sẵn sàng làm như vậy. Lời cảnh báo của ông Putin có thể cũng nhắm tới những quốc gia đang do dự.

Các đồng minh của Ukraine vẫn chưa tiết lộ các thông tin chi tiết về kế hoạch bảo đảm an ninh, chẳng hạn có bao nhiêu binh sĩ sẽ được huy động trên bộ. Trong bài phát biểu hôm 5-9, ông Zelensky nói vẫn còn quá sớm để biết có bao nhiêu binh sĩ tham gia nhưng "chắc chắn không phải là một chữ số mà là hàng ngàn".

Khó có cuộc gặp Putin - Zelensky

Chỉ riêng việc sắp xếp cuộc gặp giữa lãnh đạo Nga - Ukraine đã gặp nhiều khó khăn chứ chưa nói đến chuyện nhất trí về các điều khoản trong thỏa thuận hòa bình tương lai hay vấn đề bảo đảm an ninh.

Sau nhiều tháng tuyên bố rằng không thể sắp xếp cuộc gặp với ông Zelensky trong ngắn hạn, ông Putin tuần này ít nhất hai lần công khai mời nhà lãnh đạo Ukraine tới thủ đô Matxcơva để đàm phán.

Nhà lãnh đạo Nga đã loại trừ khả năng ra nước ngoài để đàm phán với ông Zelensky, gọi đề xuất tổ chức cuộc gặp ở quốc gia trung lập là "yêu cầu quá đáng" của Kiev.

Tuy nhiên Ukraine bác bỏ khả năng gặp ở Matxcơva, cho rằng đó là lời đề nghị không nghiêm túc.

"Nếu các ông muốn cuộc gặp không diễn ra thì hãy mời tôi đến Matxcơva" - ông Zelensky nói hôm 4-9. Nhà lãnh đạo Ukraine cho rằng Nga đang cố trì hoãn các nỗ lực mang lại hòa bình thay vì thực sự thúc đẩy chúng.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz tuần trước cũng đã nói: "Tổng thống Putin rõ ràng là không sẵn sàng gặp Tổng thống Zelensky. Ông ấy đang đưa ra những điều kiện tiên quyết hoàn toàn không thể chấp nhận được. Điều này khác với những gì ông ấy đã nói trong cuộc điện đàm với Tổng thống Trump".

Đại sứ Phần Lan tại Đức Kai Sauer đã chỉ ra bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào ở Ukraine vẫn cần hai yếu tố quan trọng: Nga đồng ý ngừng bắn với Ukraine và sự ủng hộ từ Mỹ.

Trong lúc Nga - Ukraine chưa thể đạt được tiếng nói chung về nhiều vấn đề, ông Zelensky đã kêu gọi gia tăng sức ép lên Nga để buộc Matxcơva phải ngồi vào bàn đàm phán, bằng cách áp các lệnh trừng phạt mới lên nền kinh tế Nga, vốn đã chịu nhiều căng thẳng sau hơn ba năm xung đột.