NASA chi hàng trăm triệu USD cho thế hệ trạm vũ trụ thương mại thay ISS

Sau 25 năm hiện diện trên quỹ đạo Trái đất, Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) sẽ chính thức 'nghỉ hưu' vào năm 2030 và có thể mở ra kỷ nguyên mới của những trạm vũ trụ thương mại mới.

Trong lịch sử hàng không vũ trụ, Trạm vũ trụ quốc tế - ISS là một trong những thành tựu kỳ vĩ nhất của nhân loại, minh chứng cho sự hợp tác chưa từng có giữa Mỹ, châu Âu, Canada, Nhật Bản và Nga. Nhưng mọi hành trình đều có hồi kết: vào năm 2030, ISS sẽ được đưa ra khỏi quỹ đạo và cho rơi xuống một khu vực xa xôi ở Thái Bình Dương.

Hầu hết những kỹ sư hàng không vũ trụ từng tham gia xây dựng thiết bị và thí nghiệm cho ISS đều cảm thấy thật khó khăn khi nghĩ đến ngày công trình này kết thúc. Từ khi những mô đun đầu tiên được phóng lên năm 1998, ISS đã trở thành phòng thí nghiệm không gian độc nhất vô nhị, nơi diễn ra hơn 4.000 thí nghiệm và công bố hơn 4.400 nghiên cứu khoa học. 

Các kết quả thí nghiệm thu được trải dài từ khoa học vật liệu, công nghệ sinh học, thiên văn, khoa học Trái đất cho tới y sinh, với những đóng góp quan trọng như nghiên cứu về sét, cải thiện quy trình kết tinh thuốc điều trị ung thư, nuôi cấy võng mạc nhân tạo, chế tạo sợi quang siêu tinh khiết hay giải mã DNA trong môi trường vi trọng lực.

Môi trường ISS là nơi có vi trọng lực, chân không, chu kỳ nhiệt độ khắc nghiệt và bức xạ mạnh, đã chứng minh giá trị to lớn trong việc mở rộng hiểu biết của nhân loại về các quá trình vật lý, hóa học và sinh học.

Việc ISS "nghỉ hưu" không đồng nghĩa với việc NASA và các đối tác quốc tế từ bỏ quỹ đạo Trái đất thấp. Thay vào đó, họ đang hướng tới các trạm vũ trụ thương mại để duy trì sự hiện diện liên tục trong không gian.

Từ lâu, NASA đã hợp tác thành công với các công ty tư nhân trong việc vận chuyển hàng hóa và phi hành gia lên ISS. Với SpaceX và Boeing lần lượt phát triển tàu Dragon và Starliner, mô hình hợp tác này đã chứng minh tính hiệu quả. 

Dựa trên thành công đó, NASA đã đầu tư hơn 400 triệu USD để thúc đẩy phát triển các trạm vũ trụ thương mại, kỳ vọng đưa vào hoạt động trước khi ISS ngừng vận hành.

Theo Space, tháng 9-2025 NASA công bố kế hoạch giai đoạn 2 cho các đề xuất hợp tác, trong đó yêu cầu các trạm vũ trụ thương mại phải có khả năng duy trì bốn người trong ít nhất 30 ngày, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn an toàn khắt khe của cơ quan này. Khi các trạm được chứng nhận, NASA sẽ mua dịch vụ và nhiệm vụ từ họ, giống như cách đang làm với hàng hóa và phi hành đoàn ISS hiện nay.

Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục duy trì hoạt động Trạm vũ trụ Thiên Cung với ba phi hành gia thường trực. Nếu ISS chấm dứt kỷ lục 25 năm liên tục có người ở, Thiên Cung sẽ trở thành trạm vũ trụ có thời gian hoạt động liên tục lâu nhất.