Năng suất lao động bằng 1/10 Singapore, 1/2 Trung Quốc, đại biểu nêu 'điểm nghẽn nghiêm trọng'

Sáng 29-10, Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội với nhiều ý kiến đề nghị nâng cao năng lực thực thi chính sách thể chế, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp và tự chủ của nền kinh tế.

Đánh giá quy mô GDP tăng hơn 8%, xuất siêu và FDI kỷ lục, song đại biểu Nguyễn Như So (Bắc Ninh) cho rằng để biến thành tựu ngắn hạn thành năng lực bền vững cần có chiến lược phát triển lấy kinh tế tư nhân làm “động cơ phản lực”, mũi nhọn cho sáng tạo, lực đẩy cho sản xuất và nền tảng tự chủ quốc gia.

Không nên tiếp tục mở rộng quy mô xuất khẩu mà tăng hàm lượng giá trị trong nước

Trong đó cần đột phá thực chất cải cách thể chế, trọng tâm là thực thi chính sách. Dù không thiếu chính sách nhưng lại thiếu cách thực thi hiệu quả. Thực tế cho thấy 9 tháng đầu năm có 175.000 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. 

Vì vậy, chính sách ban hành cần có hướng dẫn chi tiết, thời hạn rõ ràng, có cơ chế giám sát công khai, chịu trách nhiệm cụ thể, số hóa, xóa bỏ cơ chế xin cho và cần đo hiệu quả cải cách bằng trải nghiệm doanh nghiệp….

Cùng đó, cần tái cơ cấu mạnh mẽ cơ cấu vốn, đưa đồng vốn vào nền kinh tế thực. Thị trường vốn cần là mạch máu của sản xuất, tập trung ngành chế biến chế tạo, hàng tiêu dùng thiết yếu và công nghệ cao...

Đại biểu cũng nhấn mạnh việc tái cấu trúc mạnh mẽ sản xuất và xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng nội địa là nhiệm vụ chiến lược để xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ. Theo đó, ông cho rằng Việt Nam không thể tiếp tục mở rộng quy mô xuất khẩu mà cần chuyển trọng tâm làm tăng hàm lượng giá trị trong nước.

Bởi thực tế, theo ông So, tỉ lệ nội địa hóa mới đạt 36,6%, thấp hơn đáng kể so với Trung Quốc là 97%, Thái Lan 58,4% hay Ấn Độ là 53,3%, khiến Việt Nam dễ bị lệ thuộc và rơi vào vai trò công xưởng trung chuyển, khó đáp ứng tiêu chí FTA và đối mặt nguy cơ áp thuế cao. 

Vì vậy cần ưu tiên doanh nghiệp nội địa có đủ sức và quy mô, hỗ trợ tăng tỉ lệ nội địa hóa, sản xuất và chuyển giao công nghệ, thiết kế chế tạo trong nước. 

Thu hút FDI cần quy định rõ cam kết nội địa, là chất xúc tác cho năng lực sản xuất trong nước, nâng cao giá trị Made in Vietnam và vươn lên làm chủ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Gắn đó, cần phát triển nhân lực chất lượng cao. Thực tế Việt Nam đối diện với "điểm nghẽn nghiêm trọng" khi có 63% việc làm phi chính thức, 38 triệu người chưa qua đào tạo nghề, chỉ 11,67% có trình độ cao. Vì vậy năng suất lao động chỉ bằng 1/10 Singapore và 1/2 Trung Quốc, do thiếu hụt kỹ năng và độ trễ về thể chế về giáo dục.

Vì vậy, đại biểu So đề nghị cần đầu tư trọng tâm giáo dục tinh hoa, xây dựng trung tâm nghiên cứu đào tạo, tạo năng suất trong lĩnh vực mũi nhọn như AI, bán dẫn, năng lượng tái tạo kinh tế số… với nền tảng chuỗi trí thức tự chủ thì mới thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, tạo vị thế trong chuỗi giá trị.

Tháo gỡ rào cản cho tư nhân

Cùng quan điểm, đại biểu Lã Thanh Tân (Hải Phòng) cũng cho rằng kinh tế tư nhân vẫn đối mặt với nhiều rào cản, chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh. 

Vì vậy cần sớm sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, mở rộng phạm vi áp dụng, như hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp tham gia liên kết ngành, chuỗi giá trị. Việc hỗ trợ ưu tiên chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, xanh hóa sản xuất.

Thúc đẩy nội địa hóa trên cơ sở liên kết doanh nghiệp với chuỗi giá trị, kết nối với doanh nghiệp lớn và ưu đãi đầu tư với FDI nếu chuyển giao công nghệ, liên kết doanh nghiệp Việt Nam. 

Nâng cao tỉ lệ nội địa hóa, kết nối doanh nghiệp nhỏ và vừa và hộ kinh doanh cá thể, xây dựng hệ sinh thái liên kết ba nhà để doanh nghiệp bơi theo đàn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ…