Nạn nhân động đất Afghanistan tuyệt vọng vì quy định 'thụ thụ bất thân'

Nhóm nhân viên cứu nạn đến làng Andarluckak, tỉnh Kunar hơn 36 giờ sau khi động đất tàn phá các khu dân cư ở vùng núi phía đông Afghanistan ngày 31/8. Nhưng thay vì yên tâm, sự xuất hiện của họ càng khiến Bibi Aysha, cô gái 19 tuổi, lo lắng hơn, bởi không có thành viên nữ nào trong nhóm này.

Theo luật Hồi giáo nghiêm ngặt mà chính quyền Taliban áp đặt ngay cả trong trường hợp khẩn cấp ở Afghanistan, đàn ông và phụ nữ không phải là thành viên cùng gia đình bị cấm tiếp xúc thân thể trực tiếp, kể cả vì mục đích cứu nạn.

Aysha cho hay các thành viên nam trong đội cứu nạn đã vội vàng đưa đàn ông và trẻ em bị thương ra ngoài, điều trị vết thương cho họ. Cô và những phụ nữ, thiếu nữ khác, trong đó một số người đang chảy máu, bị ngó lơ.

"Họ tập trung chúng tôi tới một góc và quên bẵng đi", cô nói, thêm rằng không ai hỏi thăm, giúp đỡ họ trong cảnh tuyệt vọng.

Theo số liệu do chính quyền Taliban ở Afghanistan công bố, hơn 2.200 người đã thiệt mạng và 3.600 người khác bị thương trong trận động đất mạnh 6 độ san phẳng nhiều thôn xóm và làng mạc.

Tahzeebullah Muhazeb, tình nguyện viên nam đến Mazar Dara, tỉnh Kunar, cho biết các thành viên của đội y tế toàn nam giới tại đây không dám kéo phụ nữ ra khỏi đống đổ nát. Những phụ nữ mắc kẹt và bị thương phải chờ đợi phụ nữ từ làng khác đến, đào bới và kéo họ ra.

"Tôi có cảm giác như phụ nữ vô hình", Muhazeb, 33 tuổi, nói. "Đàn ông và trẻ em được điều trị trước, còn phụ nữ ngồi riêng một góc, chờ được chăm sóc".

Nhân viên cứu nạn cho biết khi tìm thấy thi thể nạn nhân là phụ nữ mắc kẹt dưới đống đổ nát, điều đầu tiên họ làm là tìm người thân nam giới. Nếu chồng con, anh em ruột của nạn nhân không có mặt, nhân viên cứu hộ sẽ nắm quần áo kéo thi thể ra ngoài để tránh chạm vào da thịt.

Các tổ chức nhân đạo và nhóm cứu nạn cho biết phản ứng sau trận động đất thể hiện rõ sự bất công với phụ nữ và trẻ em gái ở Afghanistan.

"Phụ nữ và trẻ em gái sẽ tiếp tục gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của thảm họa này, vì vậy chúng ta phải đảm bảo nhu cầu của họ được đặt lên hàng đầu trong công tác cứu trợ và phục hồi", đặc phái viên Liên Hợp Quốc về phụ nữ Afghanistan Susan Ferguson tuần này tuyên bố.

Chính quyền Taliban chưa công bố số liệu thương vong theo giới tính, nhưng hơn nửa tá bác sĩ, nhân viên cứu nạn và phụ nữ ở các khu vực bị động đất ảnh hưởng cho hay phụ nữ và trẻ em gái đang đối mặt với thử thách đặc biệt khắc nghiệt và nghiêm trọng do bị ngó lơ và cô lập sau thảm họa.

Afghanistan đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân viên y tế, đặc biệt là nữ bác sĩ. Năm ngoái, chính quyền cấm phụ nữ ghi danh vào các trường y. Tình trạng thiếu hụt nữ bác sĩ và nhân viên cứu nạn được thể hiện rõ ràng hơn sau trận động đất.

Kể từ khi Taliban lên nắm quyền ở Afghanistan 4 năm trước, phụ nữ và trẻ em gái nước này phải sống dưới nhiều quy định hạn chế nghiêm ngặt. Taliban vẫn kiên quyết duy trì các quy định này, dù đa số quốc gia Hồi giáo, tổ chức nhân quyền và các cơ quan như Ngân hàng Thế giới đã cảnh báo về tác động lâu dài của những chính sách như vậy đối với cấu trúc xã hội và kinh tế đất nước.

Trẻ em gái ở Afghanistan hiện chỉ được phép học tới lớp 6. Phụ nữ không được phép đi xa nếu không có người thân là nam giới đi cùng và bị cấm đảm nhận hầu hết vị trí trong xã hội, kể cả việc làm trong các tổ chức phi lợi nhuận và nhân đạo. Phụ nữ Afghanistan làm việc cho các cơ quan của Liên Hợp Quốc thường xuyên bị quấy rối, đe dọa tới mức năm nay, Liên Hợp Quốc cho phép nhân viên nữ làm việc tại nhà.

Một ngày sau trận động đất ở Mazar Dara, không có bóng dáng nữ nhân viên cứu nạn hay y tế nào tại hiện trường, thậm chí cũng không có y bác sĩ nữ trong bệnh viện. Một vài nữ y tá và nhân viên các tổ chức nhân đạo bắt đầu tới khu vực bị ảnh hưởng hôm 2/9 dưới sự hộ tống của binh sĩ Taliban và không được phép trả lời phỏng vấn.

Sharafat Zaman, phát ngôn viên Bộ Y tế Afghanistan, thừa nhận thiếu nhân viên y tế nữ ở các khu vực bị động đất, "nhưng tại các bệnh viện ở Kunar, Nangarhar và Laghman, một lượng lớn bác sĩ và y tá nữ đang làm việc, đặc biệt để điều trị cho nạn nhân động đất".

Afghanistan vẫn chưa hết dư chấn. Một trận động đất mạnh 5,6 độ xảy ra hôm 4/9. Cùng ngày tại làng của Aysha, gần 4 ngày sau động đất, chưa có nữ nhân viên cứu trợ nào có mặt. Cô và cậu con trai 3 tuổi ngủ ngoài trời suốt ba đêm qua, vì không thể đi tới nơi sơ tán hoặc thành phố nơi chồng cô đang làm việc.

"Chúa đã cứu tôi và con trai", Aysha nói. "Nhưng sau đêm đó, tôi hiểu ra làm phụ nữ ở đây nghĩa là chúng tôi luôn là người cuối cùng được giúp đỡ".

Hồng Hạnh (Theo NYT/Reuters)