Nam sinh chọn nghề mầm non giữa 'bão' định kiến

Trong kỳ tuyển sinh đại học vừa qua, câu chuyện của Lê Trung Nghĩa, nam sinh duy nhất trúng tuyển khoa giáo dục mầm non Trường đại học Sư phạm TP.HCM, thu hút sự quan tâm của dư luận.

Giữa những lời chúc mừng và động viên, vẫn có không ít tiếng cười nhạo, hoài nghi, thậm chí dè bỉu rằng con trai đi học mầm non là lạc lõng và hơi kỳ quặc.

Tôi đọc những bình luận ấy với sự ngạc nhiên xen lẫn buồn bã. Ngạc nhiên bởi giữa thế kỷ 21, khi xã hội hô hào bình đẳng giới, việc một chàng trai muốn gắn bó với trẻ nhỏ vẫn bị xem là bất thường. Buồn bã bởi những tiếng cười tưởng vô hại lại trở thành rào cản tâm lý, khiến nhiều bạn trẻ ngần ngại đi theo ước mơ của mình.

Nghĩa trúng tuyển bằng thực lực với 26,5 điểm thi tốt nghiệp THPT và 25,46 điểm thi đánh giá năng lực chuyên biệt. Đây là con số đủ để bước vào nhiều ngành được xem là "danh giá".

Thế nhưng lựa chọn ngành mầm non của em lại không được nhìn nhận như một thành công mà trở thành cái "cớ" để cư dân mạng đưa ra bàn tán và chất vấn về giới tính, năng lực...

Trước sức ép đó, Nghĩa bình thản: "Định kiến là vấn đề của xã hội, còn việc sống như thế nào là ở bản thân mình. Sống tử tế và có ích thì định kiến sẽ thay đổi phần nào". Câu nói giản dị nhưng nhấn mạnh giá trị cốt lõi đó là rào cản không nằm ở cá nhân mà ở cách nhìn và ứng xử của cộng đồng và xã hội.

Khi nghề bị gắn nhãn giới tính

Trong tâm trí nhiều người, giáo dục mầm non mặc định là "nghề của phụ nữ". Hình ảnh cô giáo dịu dàng, kiên nhẫn đã in sâu, đến mức sự hiện diện của một "thầy giáo mầm non" trở thành chuyện hiếm và bất thường trong nghề. Vì thế, mỗi nam sinh bước vào giảng đường ngành này lập tức thu hút sự chú ý, thậm chí bị giễu cợt và bông đùa.

Định kiến này không chỉ tồn tại ở Việt Nam. Trong nhiều ngành chăm sóc như điều dưỡng, công tác xã hội, mầm non, nam giới cũng thường bị nghi ngờ về giới tính, năng lực. Ngược lại, xã hội dễ dàng chấp nhận phụ nữ làm kỹ sư, công an hay lái xe công nghệ. Sự bất cân xứng này cho thấy định kiến nghề nghiệp mang tính một chiều và vẫn còn góc nhìn khắt khe với nam giới hơn khi họ bước vào lĩnh vực được cho là đặc thù của nữ giới, đặc biệt trong lĩnh vực chăm sóc.

Tại Trường đại học Sư phạm TP.HCM, trước năm 2023 gần như không có sinh viên nam theo học khoa giáo dục mầm non nhưng trong hai năm gần đây, mỗi năm đều có một sinh viên nam nhập học.

Lợi ích từ sự đa dạng

Sự hiện diện của nam giới trong giáo dục mầm non mang lại giá trị rõ rệt. Trẻ em giai đoạn đầu đời cần tiếp xúc với cả nam và nữ để hình thành thế giới quan cân bằng. Một thầy giáo có thể đem đến cách tương tác khác biệt, bổ sung cho sự dịu dàng và nữ tính của cô giáo, điều này có thể giúp trẻ có thêm hình mẫu giới tích cực trong quá trình phát triển nhân cách.

Ở Nhật Bản, tỉ lệ giáo viên mầm non nam chiếm khoảng 3% (theo World Bank), tại Hàn Quốc chỉ 1,2% (theo OECD), trong khi ở Liên minh châu Âu dao động từ dưới 1% đến 12,1%, trung bình khoảng 4,6% (theo Eurostat).

Dù tỉ lệ thấp, các nước này đều triển khai các chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo và truyền thông để khuyến khích nam giới tham gia, tăng cường đa dạng giới trong ngành giáo dục mầm non và cung cấp hình mẫu giới tích cực cho trẻ em. Việc này không chỉ góp phần phá bỏ định kiến mà còn giúp giải quyết tình trạng thiếu nhân lực, một vấn đề mà Việt Nam cũng đang đối diện.

Nỗi sợ xã hội và sự quy chụp nguy hiểm

Một lý do khiến dư luận dè dặt với giáo viên mầm non nam là nỗi lo an toàn cho trẻ, lo ngại về rủi ro quấy rối hay bạo hành. Tâm lý này có cơ sở, bởi từng có những vụ việc tiêu cực trong ngành giáo dục. Nhưng quy chụp toàn bộ cho giới tính là hoàn toàn sai lầm và nguy hiểm. Hành vi sai trái thuộc về cá nhân thiếu đạo đức nghề nghiệp, không phải do giới tính quy định.

Thay vì mặc định rằng "nam giới tiềm ẩn rủi ro", xã hội cần thiết lập các cơ chế đào tạo, giám sát và đánh giá chuẩn mực nghề nghiệp áp dụng công bằng cho tất cả giáo viên, không phân biệt giới tính. Khi các cơ chế này minh bạch và hiệu quả, những hành vi sai phạm sẽ bị xử lý nghiêm, bất kể là nam hay nữ.

Việc đặt gánh nặng nghi ngờ lên vai những chàng trai yêu trẻ, mong muốn trở thành giáo viên mầm non, chẳng khác nào tước đi cơ hội cống hiến và làm giảm đi nguồn lực quý giá cho ngành giáo dục.

Giấc mơ cần được tôn trọng

Câu chuyện của Nghĩa không chỉ của riêng em mà còn phản ánh thực tế của nhiều bạn trẻ khác. Bao nhiêu ước mơ đã bị chôn vùi chỉ vì nỗi sợ "người ta nghĩ gì"? Bao nhiêu tài năng bị lỡ dở vì gia đình, xã hội buộc phải đi theo "nghề đúng giới"? Một xã hội tiến bộ không thể phát triển nếu mỗi cá nhân vẫn bị giam trong chiếc hộp định kiến.

Là phụ huynh đã từng có con trong độ tuổi mẫu giáo, tôi thấy rõ giá trị của việc có thầy giáo mầm non. Trẻ con cần sự đa dạng, không chỉ trong kiến thức mà còn trong hình mẫu giới. Nếu một ngày con tôi được học với một thầy giáo, tôi sẽ vui, vì con có thêm cơ hội tiếp xúc với hình mẫu tích cực và bình đẳng.

Đổi mới từ tư duy xã hội

Chúng ta đang bàn nhiều về đổi mới giáo dục, gần đây nhất là Nghị quyết 72 về tinh thần đổi mới, lấy học sinh làm trung tâm. Nhưng đổi mới không nằm ở chương trình hay phương pháp mà còn ở tư duy xã hội. Một tư duy không định kiến mới mở đường cho những giấc mơ nghề nghiệp và không phân biệt giới tính.

Đã đến lúc mỗi người tự hỏi, liệu một tiếng cười châm chọc trên mạng, một icon "haha" có đáng để ngăn cản một bạn trẻ sống đúng ước mơ?

Câu trả lời là không. Nếu hôm nay xã hội ủng hộ những "Nghĩa" đầu tiên, ngày mai sẽ có nhiều chàng trai khác mạnh dạn bước vào ngành, góp phần làm phong phú và chuyên nghiệp hóa giáo dục mầm non Việt Nam.