Năm học mới ở 'cổng trời' Mường Lống, nơi sự học là niềm tự tôn của người Mông

Mường Lống, mảnh đất cao và xa ngái của miền Tây Nghệ An bao đời nay nổi tiếng vì sự hiếu học. Người Mông nơi “cổng trời” này không chỉ cần cù lao động mà còn quyết tâm cho con cháu theo đuổi con chữ.

Sáng 5/9, khi tiếng gà rừng còn vang vọng trên triền núi, khắp các bản làng Mường Lống đã nhộn nhịp. Phụ huynh thức dậy sớm hơn thường ngày, đưa con đến trường khai giảng, dấu mốc quan trọng của năm học mới.

Trên con đường dốc ngược về trung tâm xã, áo quần phụ huynh còn lấm bụi đường nhưng đã sắm sửa cho các cháu những bộ trang phục dân tộc mình đẹp nhất. Gương mặt ai cũng ánh lên sự háo hức, mong chờ điều tốt đẹp phía trước.

Bà Lầu Y Lìa (bản Mường Lống 1) chia sẻ: “Nhà tôi dậy từ khi mặt trời chưa mọc. Tôi nấu xôi, gọi lũ trẻ dậy ăn rồi bà cháu dắt nhau đến trường. Đời mình khổ lắm, không được học cái chữ. Giờ phải cho lũ trẻ học chữ, có học mới thoát được cái nghèo.”

Anh Và Bá Giờ (trung tâm xã) cũng xúc động: “Con gái tôi vào lớp 1, tôi còn háo hức hơn cả nó. Chỉ mong con biết chữ, biết làm người tốt.”

Biết bao ông bố, bà mẹ người Mông nơi “cổng trời” đã cùng con vượt núi, vượt suối trên hành trình vì sự học. Người Mông nói chung, và người Mông ở Mường Lống nói riêng, bao đời nay nổi tiếng chăm học.

Nhớ lại thời chưa sáp nhập xã, chưa xóa bỏ cấp huyện, chất lượng giáo dục xã Mường Lống luôn nằm trong tốp đầu huyện. Không ít cán bộ, lãnh đạo cấp tỉnh, sở, ngành Nghệ An và huyện Kỳ Sơn cũ là người Mông trưởng thành từ mảnh đất này.

Bí thư Đảng ủy xã Mường Lống Nguyễn Hữu Lượng, lý giải: “Có lẽ những thứ đói nghèo, lạc hậu, xa ngái một thời lại là cái cớ thôi thúc để người Mông ở Mường Lống trỗi dậy niềm tự tôn giống nòi, chuyên tâm học hành.”

Sự học, niềm tự tôn nơi “cổng trời”

Một dấu mốc quan trọng của sự học ở Mường Lống là khi chính thức thống nhất Tết cổ truyền người Mông với Tết Nguyên đán. Người đề xuất việc này là ông Lỳ Bá Thái, người con Mường Lống, năm 1994 khi đang là sinh viên Học viện Biên phòng, đã gửi thư kiến nghị tới Tỉnh ủy, HĐND Nghệ An.

Từ đó, việc học hành thêm thuận lợi, tỷ lệ đến trường ngày càng tăng. Đến nay, người Mông ở Mường Lống có tỷ lệ tốt nghiệp đại học cao nhất trong các dân tộc thiểu số ở Kỳ Sơn.

Năm học vừa qua, Mường Lống vẫn dẫn đầu về tỷ lệ chuyên cần, không còn tình trạng bỏ học. Nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết gần như biến mất.

Xã có 20 học sinh giỏi, 35 em trúng tuyển đại học, cao đẳng, trong đó 14 em thuộc hộ nghèo. Nhiều em đậu vào các trường tốp đầu như Đại học An ninh Nhân dân, Đại học Y Hà Nội, Học viện Hành chính Quốc gia…

Năm học 2025-2026, khi bộ máy chính quyền vận hành theo mô hình hai cấp, giáo dục Mường Lống càng được quan tâm. Các trường đặt mục tiêu nâng cao chất lượng dạy, học, xây dựng môi trường an toàn, gìn giữ bản sắc, chăm lo cho đội ngũ giáo viên, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số.

Thầy Nguyễn Quang Huy, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học 1 Mường Lống bày tỏ: “Lên đây mới thấy hết cái thiếu thốn của các em. Chúng tôi tự hứa sẽ đồng hành, nỗ lực hơn để không em nào phải bỏ dở con chữ.”

Một năm học mới lại bắt đầu. 1.428 học sinh người Mông ở Mường Lống đang viết tiếp hành trình tìm con chữ giữa những bản làng mờ sương nơi “cổng trời” cao nhất xứ Nghệ.