Một bộ sách giáo khoa thống nhất: Giảm tải chương trình, khuyến khích đổi mới dạy học

Nhiều chuyên gia và đại biểu Quốc hội cho rằng khi triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất, cần rà soát, giảm tải chương trình và có chính sách khuyến khích đổi mới dạy học, giúp giáo viên, học sinh không lệ thuộc vào sách giáo khoa.

CẦN ĐIỀU CHỈNH CHƯƠNG TRÌNH KHI TRIỂN KHAI MỘT BỘ SGK

Theo ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông VN, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học, chủ trương cấp sách giáo khoa (SGK) miễn phí cho học sinh (HS) chỉ khả thi khi có một bộ SGK thống nhất. Để triển khai, cần rà soát và điều chỉnh Chương trình GDPT 2018. Cụ thể, cần xây dựng và ban hành các tiêu chí về chuẩn kiến thức, kỹ năng, năng lực trong chương trình tổng thể và từng môn học; tổ chức tập huấn lại cho các đối tượng liên quan, đặc biệt về phương pháp giáo dục và đánh giá năng lực HS; bổ sung các năng lực mới mang tính hiện đại như năng lực số, năng lực khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo và năng lực đạo đức - giá trị.

Để thành công, ông Ân cũng đề nghị nên tổ chức đào tạo lại lý luận viết SGK, chọn lựa đội ngũ tác giả tinh hoa, có kinh nghiệm gắn bó với nhà trường; đồng thời thành lập hội đồng thẩm định đủ tầm để phản biện công khai, minh bạch. Một đội ngũ đông đảo, biên chế theo bộ môn, viết đồng loạt từ lớp 1 - 12, sẽ rút ngắn tiến độ. Quan trọng hơn cả, phải trân trọng và kế thừa những điểm tích cực từ các bộ SGK đã ban hành.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, góp ý khi biên soạn bộ SGK dùng chung cần chú ý đến việc giảm tải chương trình để vừa sức hơn, gần gũi hơn với HS.

Khâu triển khai phải đồng bộ, từ tập huấn đội ngũ giáo viên (GV), bảo đảm cơ sở vật chất đến việc hỗ trợ các địa phương còn khó khăn. Có như vậy bộ sách mới thực sự đi vào cuộc sống, không gây thêm áp lực cho phụ huynh, HS và GV.

Theo bà Nga, cần phải rất quan tâm đến đội ngũ biên soạn bộ SGK mới. Bên cạnh những tác giả biên soạn SGK có tên tuổi, kỳ cựu, có kinh nghiệm, cần cơ cấu thêm những GV giàu kinh nghiệm và tâm huyết, đã và đang trực tiếp giảng dạy những bộ SGK hiện hành. GV này là những người gần gũi nhất với HS, hằng ngày, hằng giờ giảng dạy cho HS nên họ sẽ là người biết rất rõ ưu, nhược điểm của từng bộ SGK.

ĐỂ GV, HS KHÔNG LỆ THUỘC VÀO SGK

Đại biểu Nga cũng đề xuất khi có một bộ SGK thống nhất, các trường, GV và HS cần coi các bộ SGK đã có là những tài liệu tham khảo bổ ích, góp phần đa dạng hóa kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Tuy vậy cũng cần có biện pháp quản lý sát sao, phù hợp, tránh tình trạng lạm dụng sách tham khảo, tạo ra những áp lực không đáng có cho HS như đã xảy ra thời gian qua.

Nhiều ý kiến cho rằng cần có chính sách để nuôi dưỡng tinh thần dạy học đổi mới, không quá lệ thuộc vào SGK, dù thực hiện một bộ SGK thống nhất, nhất là tiếp tục đổi mới kiểm tra, đánh giá. Nếu được như vậy thì nguồn học liệu khác, bao gồm cả các SGK không được chọn, vẫn cần được tiếp tục đóng góp vào hoạt động dạy học.

Cô Nguyễn Thị Ngọc Minh, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, đề xuất nên cho phép, thậm chí có cơ chế khuyến khích để GV được tự do lựa chọn tài liệu học tập cho HS từ tất cả mọi nguồn tài liệu tham khảo (bao gồm cả SGK dùng chung của Bộ và các bộ sách khác). Bên cạnh đó, cần có cơ chế hỗ trợ đặc biệt cho các bộ SGK hiện hành nhưng không được lựa chọn làm bộ SGK dùng chung.

Hiệu trưởng một trường THPT tại Hà Nội cũng chia sẻ, hiện nay GV và HS đã "vào nếp" đổi mới theo hướng không phụ thuộc quá vào SGK theo đúng tinh thần đổi mới thi cử như Bộ GD-ĐT đã thực hiện tại kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay. Do vậy, dù thực hiện một bộ SGK thống nhất cũng cần nuôi dưỡng tinh thần đổi mới ấy, tránh học tủ, học vẹt, dạy học theo lối mòn.

HIỂU THẾ NÀO VỀ "XÃ HỘI HÓA VỀ SGK" KHI CÓ MỘT BỘ SGK?

Đóng góp ý kiến về SGK giáo dục phổ thông và tài liệu giáo dục địa phương dự thảo luật, sửa đổi, bổ sung luật Giáo dục, đại biểu Quốc hội Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh) chỉ ra rằng tại điểm b, khoản 1 quy định: "Bộ GD-ĐT bảo đảm cung cấp một bộ SGK sử dụng thống nhất toàn quốc. Chính phủ quy định việc miễn phí SGK cho HS và thực hiện xã hội hóa về SGK, bảo đảm tính bền vững và đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục".

Tuy nhiên, theo ông Gia, cụm từ "xã hội hóa về SGK" có thể gây mâu thuẫn với chủ trương "Bộ GD-ĐT bảo đảm cung cấp một bộ SGK sử dụng thống nhất toàn quốc". Hiện chưa rõ "xã hội hóa" ở đây được hiểu theo nghĩa nào, là huy động nguồn lực xã hội để biên soạn bộ SGK, huy động tài trợ cho việc in ấn, phát hành hay cho phép tổ chức, cá nhân biên soạn tài liệu, sách tham khảo đi kèm? Sự không rõ ràng trong cách hiểu có thể dẫn đến lúng túng trong thực thi, hoặc biến tướng trong thực hiện "xã hội hóa", ảnh hưởng đến tính thống nhất và minh bạch trong quản lý SGK. Đại biểu Gia đề nghị có thể bổ sung theo hướng: "Chính phủ khuyến khích xã hội hóa trong các khâu biên soạn tài liệu tham khảo, học liệu điện tử bổ trợ (được thẩm định) và trong việc tài trợ in ấn, phát hành bộ SGK quốc gia đến các vùng khó khăn". Cách quy định này sẽ giữ vững nguyên tắc một bộ SGK thống nhất, đồng thời phát huy nguồn lực xã hội hợp lý, đúng mục tiêu, tránh chồng chéo trong thực hiện.