Mở rộng chỉ định thầu, dễ phát sinh xin - cho với doanh nghiệp thân hữu

Chính phủ đề xuất mở rộng việc chỉ định thầu, song Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng dễ dẫn đến phát sinh cơ chế xin - cho, giao thầu trong phạm vi hẹp cho một số doanh nghiệp hoặc cho doanh nghiệp thân hữu.

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, sáng 17.5, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng sẽ trình bày tờ trình dự án 1 luật sửa 7 luật (luật Đấu thầu, luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; luật Hải quan; luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; luật Đầu tư; luật Đầu tư công; luật Quản lý, sử dụng tài sản công).

Lo chỉ định thầu cho doanh nghiệp thân hữu

Cụ thể, luật Đấu thầu sẽ bổ sung chính sách ưu tiên, ưu đãi trong đấu thầu để hỗ trợ phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; hoạt động đấu thầu của doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.

Đáng chú ý, luật sẽ bổ sung nguyên tắc cho phép chủ đầu tư, người có thẩm quyền căn cứ quy mô, tính chất, điều kiện thực tế của gói thầu để lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư (đấu thầu, chỉ định thầu...).

Dự luật cũng bổ sung quy định cho phép chủ đầu tư được loại bỏ hoặc đánh giá đáp ứng hồ sơ dự thầu gói thầu xây lắp trong trường hợp nhà thầu chào giá dự thầu thấp bất thường. Khắc phục tình trạng bỏ thầu giá thấp dẫn đến không đảm bảo chất lượng, hiệu quả thực hiện gói thầu, dự án.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội Phan Văn Mãi cho rằng, quy định này có thể rút ngắn thời gian hơn cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, dễ dẫn đến phát sinh cơ chế xin - cho, trục lợi chính sách, giao thầu, chỉ định thầu trong phạm vi hẹp cho một số doanh nghiệp hoặc cho doanh nghiệp thân hữu.

Điều này có thể khiến doanh nghiệp vừa và nhỏ khó có điều kiện tiếp cận việc mua sắm công, tham gia các dự án đầu tư công. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ tác động chính sách để Quốc hội xem xét, quyết định.

Chỉ tháo gỡ cho dự án BOT khó khăn do trách nhiệm nhà nước

Một điểm đáng chú ý trong sửa luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) là cho phép áp dụng trở lại hình thức hợp đồng BOT với dự án nâng cấp, mở rộng. Trước đó, hợp đồng BOT chỉ áp dụng với các dự án đầu tư xây mới.

Chính phủ đề nghị bỏ quy định cấm áp dụng hợp đồng thu phí trực tiếp từ người sử dụng đối với các dự án PPP. Ngoài ra, không yêu cầu phải bảo đảm quyền lựa chọn của người sử dụng dịch vụ đối với trường hợp cải tạo, nâng cấp, mở rộng cao tốc hoặc đường bộ (trước đây quy định khi lập dự án đầu tư BOT xây dựng tuyến đường có thu phí, phải đảm bảo có đường song hành cho người dân có quyền lựa chọn - PV).

Do đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cân nhắc kỹ đề xuất này, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ rà soát kỹ lại với đề xuất bổ sung quy định nhằm tháo gỡ khó khăn cho các dự án BOT đường bộ ký hợp đồng trước thời điểm luật PPP năm 2020 có hiệu lực. 

Theo đó, cơ quan thẩm tra cho rằng chỉ nên áp dụng đối với các dự án mà nguyên nhân dẫn đến khó khăn, vướng mắc có trách nhiệm của Nhà nước, tránh những kẽ hở về chính sách.

Trước đó, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đã nhiều lần đề xuất Chính phủ bố trí ngân sách hỗ trợ 8 dự án BOT gặp khó khăn do thay đổi chính sách hoặc bị người dân phản đối.