Mở kênh hút vốn ngoại để phát triển kinh tế đất nước

Đưa vào hoạt động Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và TP.Đà Nẵng; triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa từ ngày 9.9 là những bước đột phá để thu hút vốn trung và dài hạn, tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Hút vốn, hút công nghệ, hút người tài

Gần 40 năm kể từ khi Đổi mới, Trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) lần đầu ra đời sẽ giúp hoàn thiện hệ sinh thái tài chính của Việt Nam.

Quang Thắng, một nhà đầu tư cá nhân thuộc thế hệ Y (những người ra đời trong giai đoạn 1981-1996) tại TP.HCM, hào hứng cho rằng nếu Việt Nam có TTTCQT, nhiều loại hình giao dịch mới sẽ ra đời và sôi động hơn. Hiện nay các bạn trẻ ở Việt Nam chỉ mới có kênh đầu tư chứng khoán nên còn ít sự lựa chọn, trong khi các kênh đầu tư truyền thống như bất động sản và vàng chưa đủ hấp dẫn để họ tham gia. "Bên cạnh chứng khoán, nếu có thể giao dịch tài sản số, tiền số công khai thì nhiều người sẽ tham gia. Mình nghĩ các nhà đầu tư nước ngoài nói chung, kể cả cá nhân cũng sẽ đến Việt Nam sinh sống, làm việc và đầu tư nhiều hơn. Rồi biết đâu TP.HCM sẽ trở thành nơi nhộn nhịp không chỉ bởi khách du lịch mà còn có các nhà đầu tư tầm cỡ như mình vẫn hay thấy tại Singapore", Quang Thắng chia sẻ.

Thực tế ở các quốc gia đã có TTTC hoạt động đều tạo nên lực đẩy quan trọng cho cả nền kinh tế. Trong bối cảnh đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới, TTTCQT sẽ là kênh quan trọng thu hút vốn để chúng ta thực hiện các dự án quan trọng.

PGS-TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, cho rằng TTTC không chỉ là kênh thu hút vốn mà còn tạo ra động lực, tạo "đầu kéo" để kinh tế tăng tốc mạnh mẽ. "Việt Nam chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới thì yếu tố tài chính rất quan trọng. Bởi vì để tăng tốc, đầu tư phát triển phải đi trước, hàng trăm, hàng ngàn dự án đang cần vốn lớn. TTTC sẽ giúp huy động vốn ngoại tệ ngay trên đất nước mình với chi phí thấp nhất có thể thay vì phải vay trên thị trường thế giới. Hay nước ta có thế mạnh về nông nghiệp, nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu đứng đầu thế giới nhưng lại không thể làm chủ về giá cả. Khi có TTTC và các sàn giao dịch hàng hóa sẽ hỗ trợ rất lớn cho giá cả nông sản… Chúng ta sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư, nhân lực, nhân tài của thế giới, cũng như những người Việt đang làm việc trong các tổ chức tài chính toàn cầu sẵn sàng hợp tác và làm việc tại đất nước mình. Như vậy, chúng ta sẽ đạt được nhiều mục tiêu: thu hút vốn, tài chính, công nghệ và thu hút nhân tài. Đặc biệt, TTTC đòi hỏi các tổ chức tài chính, ngân hàng trong trung tâm phải tuân thủ các chuẩn mực quốc tế, qua đó giúp hệ thống tài chính hoạt động an toàn hơn, hiệu quả hơn", PGS-TS Trần Hoàng Ngân phân tích.

Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và quản lý Fulbright, dù thị trường tài chính Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể trong 2 thập niên qua, nhưng khoảng cách giữa Việt Nam với các TTTC trong khu vực vẫn còn rất lớn. Hiện nay chúng ta vẫn chưa có cơ sở giao dịch tài chính tích hợp quy mô quốc tế, chưa hỗ trợ niêm yết kép hay sản phẩm tài chính phái sinh chuyên biệt phục vụ nhà đầu tư quốc tế… Điều này khiến Việt Nam thiếu năng lực thu hút các định chế tài chính toàn cầu. Trong khi đó, các TTTC hiện đại đang là trung tâm giao dịch tài sản số, tín dụng carbon, trái phiếu xanh. Đây là những công cụ tài chính quan trọng trong bối cảnh kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Nếu không nhanh chóng xây dựng một TTTC có hạ tầng đạt chuẩn quốc tế, bao gồm sàn giao dịch đa tài sản, trung tâm dữ liệu tài chính sử dụng AI và hệ thống thanh toán xuyên biên giới, Việt Nam sẽ không thể nắm bắt các dòng vốn thế hệ mới, đồng thời bỏ lỡ cơ hội trở thành nơi trung chuyển tài chính tại khu vực Đông Nam Á.

Tạo ra hàng vạn việc làm thu nhập cao

Từ trước đến nay, Việt Nam chưa công nhận cũng như cho phép giao dịch đồng tiền mã hóa, tiền số. Thị trường giao dịch này được xem là "vùng xám", ẩn chứa nhiều rủi ro cho nhà đầu tư. Dù vậy, nhiều thống kê từ các đơn vị nước ngoài thời gian qua cho thấy số lượng người Việt sở hữu tiền số khá lớn. Tờ Wall Street Journal hồi tháng 5.2023 chỉ ra người Việt giao dịch tiền số nhiều thứ tư thế giới trên sàn giao dịch Binance. Đến năm 2024, báo cáo từ Cổng thanh toán tiền điện tử Tripple-A cho thấy trong top 10 quốc gia có tỷ lệ người dân sở hữu tiền kỹ thuật số lớn nhất thế giới thì Việt Nam đứng thứ hai, chỉ sau UAE. Còn công ty phân tích dữ liệu crypto đứng đầu thế giới Chainalysis cho biết liên tục 3 năm từ 2022 - 2024, Việt Nam có dòng chảy tài sản mã hóa đi vào trên 100 tỉ USD, hơn gấp 2 lần dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hằng năm… Vì vậy, khi Việt Nam có sàn giao dịch tài sản mã hóa, bao gồm tiền mã hóa, thì số vốn này có khả năng sẽ được thu hút và giao dịch tại Việt Nam. Chỉ tính riêng thuế suất thuế thu nhập cá nhân đối với nhà đầu tư đang được đề xuất cho giao dịch tài sản mã hóa ở mức 0,1% bằng với giao dịch chứng khoán thì Việt Nam đã có thêm số thu khoảng 100 triệu USD mỗi năm. Đó là chưa kể hàng loạt hoạt động khác liên quan như quảng cáo, tiếp thị… sẽ gia tăng nguồn thu cho đất nước. Song song đó, các doanh nghiệp trong nước cũng được phép chào bán, phát hành tài sản mã hóa. Đây là cơ hội để huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp Việt, tương tự thông qua thị trường chứng khoán.

Tất nhiên, sàn giao dịch tài sản mã hóa chỉ mới là một phần trong hệ sinh thái xung quanh TTTC. TS Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích: Việc xây dựng TTTC là điều kiện cốt lõi để thu hút dòng vốn FDI dài hạn và có chất lượng cho Việt Nam. Xét về cơ cấu kinh tế, tỷ trọng ngành tài chính trong GDP của Việt Nam hiện chỉ mới đạt khoảng 6,8% trong khi tại các nước có TTTCQT phát triển như Singapore hay Hàn Quốc, con số này dao động từ 15 - 20% GDP. Vì vậy nếu được đầu tư đúng mức, TTTC có thể đóng góp trực tiếp cho tăng trưởng GDP thông qua sự phát triển mạnh mẽ của các ngành dịch vụ tài chính, logistics cao cấp, đồng thời tạo ra khoảng 100.000 - 150.000 việc làm có thu nhập cao trong vòng 10 năm tới.

Ngoài ra, một trong những lợi ích thiết thực và lâu dài của TTTC là khả năng thúc đẩy phát triển thị trường tài chính nội địa theo hướng đa dạng, minh bạch và hiệu quả. Đồng thời, Việt Nam sẽ tạo được nền tảng vững chắc cho sự phát triển của tài chính số và Fintech, tăng khả năng cạnh tranh vị thế chiến lược quốc gia trên bản đồ tài chính thế giới. "Việc hình thành TTTCQT không chỉ mang lại lợi ích về dòng vốn và thể chế mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của thị trường lao động chất lượng cao, thu hút và giữ chân nhân tài. Đồng thời sẽ tạo áp lực tích cực để Việt Nam đẩy nhanh tiến độ áp dụng chuẩn mực quốc tế về công bố thông tin, báo cáo tài chính, giám sát độc lập và chống rửa tiền. Đây không chỉ là yêu cầu của nhà đầu tư mà còn là điều kiện để Việt Nam nâng hạng tín nhiệm quốc gia, mở rộng khả năng vay nợ quốc tế với chi phí thấp hơn. TTTC cũng sẽ giúp Việt Nam từng bước tự chủ về hạ tầng giao dịch tài chính, nâng cao năng lực chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc từ bên ngoài cũng như tăng quyền chủ động trong điều hành tỷ giá, lãi suất, dòng vốn", TS Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích.

Phải có cơ chế thu hút các tổ chức tài chính lớn

Lợi thế của Việt Nam đã được nhắc đến thời gian qua là chi phí nhân công rẻ, môi trường chính trị - kinh tế - xã hội ổn định. Thêm vào đó, lực lượng lao động trẻ, nắm bắt nhanh khoa học công nghệ sẽ là một trong những ưu điểm khi Việt Nam phát triển trở thành mô hình TTTC thế hệ mới. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là chính sách để hệ sinh thái mới phát triển. PGS-TS Trần Hoàng Ngân nêu ví dụ, Singapore có TTTC phát triển là nhờ thể chế vượt trội, pháp lý minh bạch, công nghệ tài chính phát triển cũng như có cảng trung chuyển quốc tế lớn. Hơn nữa, quốc gia này đã có thị trường tiền tệ (SGD) tự do chuyển đổi rất sớm. Về phía Việt Nam, chúng ta đã tự do hóa tài khoản vãng lai, song chưa tự do tài khoản vốn, cần có những bước đi hết sức thận trọng. Đây cũng là thách thức và khó khăn lớn của TTTCQT tại Việt Nam. Do đó, chúng ta phải có chính sách, quy định quản lý ngoại hối một cách rõ ràng. Việc hình thành sau giúp Việt Nam học hỏi kinh nghiệm và ban hành thể chế hấp dẫn nhất với các nhà đầu tư. "Chúng ta cần đưa ra những chính sách ưu đãi cạnh tranh nhất, thu hút nhiều nhà đầu tư lớn, định chế tài chính trung gian và tổ chức tài chính lớn trên thế giới đăng ký làm thành viên. Một thị trường tài chính muốn thành công phải có những tập đoàn tài chính lớn. Cần có chính sách dành cho các nhà đầu tư chiến lược để họ đến và mời bạn bè của họ cùng đầu tư tại Việt Nam. Đây là việc cần làm sớm nhất. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất hiện nay vẫn là con người. Vì vậy, khâu tuyển dụng nhân lực phục vụ cho TTTC có vai trò rất quan trọng và quyết định", PGS-TS Trần Hoàng Ngân cho hay.

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn cũng cho rằng: Cần phải xây dựng thể chế tài chính đặc biệt, vượt trội và linh hoạt vì đây là cốt lõi của mọi TTTC thành công trên thế giới. Ví dụ, cần thiết lập mô hình sandbox tài chính toàn diện, ở đó các doanh nghiệp, startup và cả tổ chức quốc tế có thể thử nghiệm mô hình kinh doanh, sản phẩm tài chính mới… Đồng thời để thu hút định chế tài chính quốc tế phải thiết lập cơ chế cấp phép "một cửa", nhanh gọn với quy trình điện tử hóa và hỗ trợ pháp lý tập trung. Việt Nam phải có chính sách thuế ưu đãi có điều kiện như miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 - 10 năm; áp dụng thuế suất linh hoạt gắn với hiệu quả đầu tư và chuyển giao công nghệ; cần xây dựng mô hình quản trị đô thị tài chính thông minh để tạo sự tin cậy cho nhà đầu tư và hiệu quả cho chính sách.