Lý do vẫn còn địa phương khó hấp thụ, giải ngân vốn Chương trình 1719

Kết quả giải ngân vốn đầu tư công cho Chương trình 1719 đã có sự cải thiện rõ rệt, song giải ngân vốn sự nghiệp còn thấp. Vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc khiến địa phương khó hấp thụ, giải ngân nguồn vốn thực hiện chương trình này.

Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021-2030, giai đoạn 1 từ năm 2021-2025 (Chương trình 1719) được triển khai nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập bình quân của vùng đồng bào DTTS&MN so với bình quân chung của cả nước.

Theo Ban chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng, Ban chỉ đạo Trung ương đã rất quan tâm, quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Nhờ vậy, đã có sự cải thiện rõ rệt trong việc giải ngân. Năm ngoái, kết quả giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách Trung ương đạt 83% kế hoạch, trong khi năm 2022 chỉ đạt 25,6%. 

Trong giai đoạn 2022-2025, tổng vốn ngân sách Trung ương đã giao thực hiện Chương trình 1719 khoảng 89,7 nghìn tỷ đồng (đạt 85,5% kế hoạch vốn được duyệt), bao gồm 49,1 nghìn tỷ vốn đầu tư phát triển và gần 40,6 nghìn tỷ vốn sự nghiệp.

Số liệu mới đây từ Bộ Tài chính cho thấy kết quả giải ngân vốn ngân sách Trung ương đã phân bổ thực hiện chương trình giai đoạn 2022-2024 đạt xấp xỉ 48 nghìn tỷ (72,6%). Trong đó, vốn đầu tư gần 30 nghìn tỷ, vốn sự nghiệp hơn 18 nghìn tỷ.

Năm nay, ước tính giải ngân vốn đầu tư công (đã bao gồm vốn kéo dài từ các năm trước chuyển sang) đến ngày 30/6 đạt khoảng 5,3 nghìn tỷ, tương đương 36% kế hoạch; giải ngân vốn sự nghiệp nguồn ngân sách Trung ương (đã bao gồm kinh phí từ các năm được chuyển nguồn sang) tính đến hết ngày 31/5 được 2,3 nghìn tỷ, đạt 13,5% kế hoạch.

Theo tổng hợp báo cáo của các địa phương, đến hết năm 2024, ngân sách địa phương cho Chương trình 1719 đã giải ngân hơn 9 nghìn tỷ, trong đó, vốn đầu tư khoảng 7,6 nghìn tỷ, vốn sự nghiệp hơn 1,4 nghìn tỷ.

Nhìn chung, việc phân bổ vốn đã đảm bảo sự ưu tiên dành nguồn lực để tập trung đầu tư hỗ trợ những nơi khó khăn hơn nhằm tạo chuyển biến rõ rệt trong việc thực hiện chính sách hỗ trợ đồng bộ hạ tầng kinh tế - xã hội cấp xã, thôn vùng đồng bào DTTS&MN.

Nhận diện vướng mắc, khó khăn

Trước thực trạng kết quả giải ngân vốn đầu tư có nhiều chuyển biến tích cực song giải ngân vốn sự nghiệp đạt thấp, một số nguyên nhân, vướng mắc đã được nhận diện.

Theo Ban chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, đối tượng thụ hưởng một số chính sách hỗ trợ đầu tư từ Chương trình 1719 có xu hướng thu hẹp so với nhu cầu vốn của giai đoạn 2021-2025 ở thời điểm đề xuất kế hoạch đầu giai đoạn.

Chẳng hạn, quy định áp dụng các tiêu chí số hộ nghèo, hộ cận nghèo, tỷ lệ hộ nghèo, xã đặc biệt khó khăn... được xác định từ năm 2020, 2021 để áp dụng phân bổ vốn cho cả giai đoạn 2022-2025 đã không còn phù hợp với nhu cầu vốn thực tế, nên khả năng hấp thụ, giải ngân số vốn được giao còn gặp thách thức.

Bên cạnh đó, vẫn còn không ít vướng mắc liên quan tới quy định đối tượng thuộc các xã đã đạt chuẩn nông thôn mới không tiếp tục được hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia. Mức hỗ trợ thực hiện một số nội dung (như tiền ăn cho đối tượng đào tạo nghề, phát triển sản xuất…) theo quy định hiện hành còn thấp, chưa thu hút, khuyến khích các đối tượng tham gia…

Mặt khác, nội dung, cơ chế phân bổ nguồn lực của Chương trình 1719 được xây dựng chung cho tất cả các địa phương trong khi điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội có sự khác nhau giữa các vùng miền, nên nhiều địa phương gặp khó trong quá trình triển khai.

Công tác chuẩn bị đầu tư của một số địa phương còn bất cập, chưa sát thực tế, phải trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh, sửa đổi nhiều lần, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn (nhất là vốn sự nghiệp). 

Ngoài ra, một số nội dung thuộc Chương trình 1719 triển khai chậm do vướng mắc liên quan đến các quy định, hướng dẫn về cơ chế chính sách (như nội dung nhân rộng mô hình tiết kiệm và tín dụng tự quản để tăng cường tiếp cận tín dụng; hỗ trợ đầu tư có thu hồi vốn theo hộ hoặc cộng đồng...), phải xây dựng hồ sơ trình cấp có thẩm quyền cho phép điều chỉnh, bổ sung nhằm phù hợp với điều kiện thực tiễn và đạt mục tiêu Quốc hội giao.