Lý do người Nhật coi cửa hàng tiện lợi như nhà

Năm 1974, Kenji Yamamoto và vợ đứng sau quầy cửa hàng 7-Eleven đầu tiên ở một khu phố Tokyo. Họ không chắc liệu cửa hàng nhỏ với thực phẩm đóng hộp và chất tẩy rửa có thành công. Giao dịch đầu tiên chỉ là một cặp kính râm. Hơn 50 năm sau, gần 56.000 cửa hàng tiện lợi xuất hiện khắp Nhật Bản và doanh thu hàng năm vượt 11,6 nghìn tỷ yên (khoảng 1.900 triệu tỷ đồng).

Konbini (cửa hàng tiện lợi) đã trở thành biểu tượng không thể thiếu và là "tủ lạnh thay thế" (reizoko no kawari) trong đời sống người Nhật.

Lịch sử konbini Nhật Bản bắt đầu vào cuối những năm 1960 với cửa hàng tiện lợi đầu tiên mở năm 1969 nhưng ít được biết đến. Đến đầu thập niên 1970, chuỗi bách hóa Ito-Yokado mua quyền nhượng quyền thương hiệu 7-Eleven từ Mỹ, bắt đầu xây dựng các cửa hàng nhỏ ở khu dân cư. Tuy nhiên, mô hình Mỹ với thực phẩm đóng hộp không thực sự hấp dẫn người Nhật. Chỉ đến năm 1978, khi onigiri xuất hiện, mọi thứ mới thay đổi.

Onigiri, món ăn nhẹ truyền thống từ thời Heian (794-1185), dễ chuẩn bị, giá rẻ và mang cảm giác thân thuộc như ở nhà được thêm vào thực đơn. Từ chỗ bán chỉ 5-6 viên mỗi ngày, giờ đây, một cửa hàng 7-Eleven trung bình bán khoảng 200 viên với nhân cá ngừ mayonnaise ra mắt năm 1983 - tương truyền do con của một nhân viên sáng tạo - cạnh tranh gay gắt với nhân cá hồi truyền thống.

Sự thành công của onigiri không chỉ nhờ hương vị mà còn từ hệ thống giao hàng nhanh. 7-Eleven Nhật Bản cải tiến quản lý hàng tồn kho, giảm thời gian từ đặt hàng đến giao hàng từ một tuần xuống 24 giờ. Điều này mở đường cho các món ăn đậm chất Nhật như oden mùa đông, yakitori và các sản phẩm gà chế biến sẵn tại quầy.

Konbini cũng trở thành trung tâm đa năng, cung cấp dịch vụ ngân hàng, bưu điện, in ấn, nhận hàng Amazon, mua vé sự kiện, hay thậm chí sử dụng wifi miễn phí và phòng hút thuốc. Với nhiều người Nhật Bản, konbini giống ngôi nhà thứ hai khi họ có thể tìm thấy mọi thứ mình cần.

"Họ có mọi thứ tôi cần và mở cửa 24/24", Moriyama - người dành phần lớn chi phí mua sắm tại konbini cho cơm hộp, món tráng miệng và đồ uống - cho biết. Điều thiếu sót duy nhất là nhân viên nhưng ngày càng nhiều cửa hàng đã áp dụng hình thức tự thanh toán.

Du khách nước ngoài bị cuốn hút bởi kệ mì ăn liền đầy màu sắc, onigiri và đặc biệt là bánh mì tamagosando trong các konbini. Thậm chí, konbini cũng có thể thành điểm check in nổi tiếng - ví dụ cửa hàng Lawson nổi tiếng với núi Phú Sĩ phía sau.

Trong khi 7-Eleven dẫn đầu với onigiri cá ngừ mayonnaise, các chuỗi khác cũng tạo dấu ấn riêng. FamilyMart nổi tiếng với gà rán Fami-Chicken còn Lawson hướng đến các món ăn lành mạnh hơn qua thương hiệu Natural Lawson.

Các konbini cũng đem đến những sản phẩm thời trang tiện lợi. FamilyMart từng gây sốt với dòng Convenience Wear, đặc biệt là tất sọc xanh lam, được ngôi sao Takuya Kimura mặc - đạt doanh số bán hơn 20 triệu đôi tính đến tháng 5, mang về thêm 10 tỷ yên.

Sự bành trướng của các konbini đã vượt ra ngoài biên giới Nhật Bản. 7-Eleven Nhật Bản có hơn 10.000 cửa hàng tại Mỹ, Thái Lan và Hàn Quốc và đặt mục tiêu đạt tổng cộng 100.000 cửa hàng tại 30 quốc gia, bao gồm cả Nhật Bản, vào cuối thập kỷ này. FamilyMart cũng có gần 8.000 cửa hàng ở châu Á, trong khi Lawson đặt mục tiêu mở rộng sự hiện diện tại Trung Quốc lên khoảng 10.000 cửa hàng vào mùa xuân năm 2026.

Shinji Taya, nhà nghiên cứu konbini, nói điểm thu hút của loại hình này còn nằm ở sự thoải mái. Các chuỗi konbini ra mắt sản phẩm mới mỗi tuần, hoàn toàn phù hợp với lối sống Nhật Bản.

Tuy nhiên, không phải 7-Eleven, Family Mart hay Lawson, theo một khảo sát toàn diện từ Trung tâm Năng suất Nhật Bản (JPC), konbini được người Nhật yêu thích nhất là Seicomart - chuỗi cửa hàng tiện lợi ở Hokkaido.

Chuỗi này nổi tiếng với các sản phẩm nhãn hiệu Secoma từ nguyên liệu địa phương như sữa bò Hokkaido hay KitKat vị sake. Seicomart cũng nhắm đến du khách nước ngoài khi cung cấp dịch vụ đổi tiền và đồ ăn vặt nhập khẩu.

Trong những năm gần đây, sự bùng nổ của cửa hàng tiện lợi đã chậm lại do bão hòa thị trường và cạnh tranh từ mua sắm trực tuyến, dịch vụ giao đồ ăn. Nhiều người cũng đặt câu hỏi liệu mọi cửa hàng có cần phải mở cửa 24 giờ mỗi ngày.

Dù vậy, konbini dường như quá khó để thất bại. Người Nhật gọi chúng một cách trìu mến reizoko no kawari (tủ lạnh thay thế) và đó không phải là thứ duy nhất mà konbini có thể thay thế. Ngày nay, bạn thậm chí có thể lấy các tài liệu liên quan đến thuế và cư trú từ các máy tại cửa hàng tiện lợi.

Khi Nhật Bản chuẩn bị bước vào mùa đông, các món ăn nóng hổi cũng rục rịch được lên kệ. Đó là cách konbini giữ chân khách hàng của mình.

"Khách hàng chỉ mua sắm ở cửa hàng luôn nỗ lực đem đến cho họ những gì họ muốn", Yamamoto nói.

Hoài Anh (Theo The Guardian, Tokyo Weekender)