'Luật ngầm' ở Nhật Bản

Ở Nhật Bản, khái niệm "hairyo" (sự tinh tế và chu đáo sâu sắc trong cách cư xử) được xem là nền tảng của giao tiếp nơi công cộng, phản ánh văn hóa tôn trọng lẫn nhau. Nguyên tắc này khuyến khích mỗi người phải luôn ý thức về môi trường xung quanh, biết đoán trước nhu cầu và cảm xúc của người khác để duy trì một bầu không khí hài hòa. Tuy nhiên, với du khách nước ngoài, việc ứng xử theo những quy tắc bất thành văn này đôi khi không hề dễ dàng.

Sau khi Nhật Bản được bình chọn là "quốc gia tuyệt vời nhất thế giới" tại Giải thưởng Readers' Choice Awards 2025 của tạp chí Mỹ CnTraveller, Tokyo Halfie, chuyên gia ẩm thực và du lịch sinh sống tại Tokyo, đã chia sẻ những nguyên tắc cơ bản giúp du khách tránh những lỗi ứng xử đáng tiếc.

Đến sớm

Ở Nhật, đúng giờ không chỉ là phép lịch sự mà là nghĩa vụ. "Đến đúng giờ" thường có nghĩa "đến sớm 5-10 phút", đặc biệt khi có đặt bàn tại nhà hàng. Điều này thể hiện sự đáng tin cậy và tôn trọng. Ở nhiều nơi, đến muộn đôi chút không phải chuyện lớn nhưng tại Nhật, đi trễ bị xem là vô cùng thiếu tôn trọng. Vì vậy, hãy luôn tính toán kỹ thời gian di chuyển và dự trù cho mọi tình huống bất ngờ.

Giữ im lặng

Người Nhật rất trân trọng không gian yên tĩnh. Hãy giữ giọng nói nhỏ và điềm đạm khi ở nơi công cộng, dù là trong nhà hàng, trên tàu điện hay ở bất kỳ không gian chung nào.

Việc nói khẽ, tránh gây ồn là biểu hiện của sự quan tâm đến người xung quanh. Hành động đơn giản này giúp du khách hòa mình vào bầu không khí thanh bình mà người Nhật vô cùng quý trọng.

Hiểu văn hoá "mottainai"

Nguyên tắc "mottainai" thể hiện lòng biết ơn đối với những nguồn lực hữu hạn, nhắc nhở con người không nên lãng phí bất cứ điều gì, từ thức ăn, thời gian cho đến công sức.

Thực hành "mottainai" có thể bắt đầu từ việc không gọi quá nhiều món khi ăn để tránh dư thừa. Tư tưởng này khuyến khích mọi người trân trọng từng miếng ăn, ghi nhận sự vất vả của người sản xuất, nguồn gốc thiên nhiên của nguyên liệu và nghệ thuật, công sức của đầu bếp.

Quy tắc trên bàn ăn

Ăn uống ở Nhật là một nghi thức văn hoá đòi hỏi sự tôn trọng. Ngoài việc đến đúng giờ và nói nhỏ, du khách nên chú ý một số quy tắc sau:

Xin phép đầu bếp trước khi chụp ảnh hoặc quay video món ăn.

Không đặt điện thoại hoặc máy ảnh trực tiếp lên quầy, vì có thể làm trầy xước bề mặt. Tương tự, không đặt túi xách lên bàn ăn vì bị xem là thiếu vệ sinh và bất lịch sự. Nhiều nhà hàng sẽ chuẩn bị móc hoặc giá treo túi cho khách.

Nếu chụp ảnh món ăn, hãy làm nhanh vì món ăn ngon nhất ngay khi được phục vụ. Việc để lâu có thể khiến đầu bếp cảm thấy bị coi thường.

Khi cụng ly không chạm ly vào nhau, chỉ cần nâng ly nhẹ là đủ.

Tránh dùng nước hoa hoặc kem tay có mùi mạnh vì có thể ảnh hưởng đến hương vị món ăn của người khác.

Không cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm và không chuyền thức ăn từ đũa sang đũa – đó là hành động gợi nhớ đến nghi thức tang lễ.

Khăn ướt "oshibori" chỉ dùng để lau tay, không lau mặt, nên gấp gọn lại sau khi dùng.

Ứng xử khi dùng phương tiện công cộng

Trên các phương tiện giao thông ở Nhật, im lặng là vàng.

Hãy để điện thoại ở chế độ im lặng, không gọi điện hay nói chuyện lớn tiếng. Ăn uống trên tàu xe bị hạn chế, ngoại trừ tàu cao tốc Shinkansen, nơi bạn có thể thấy nhiều hành khách thưởng thức "ekiben" - những hộp cơm bento bán tại ga.

Người Nhật xếp hàng rất trật tự, luôn để hành khách xuống tàu trước khi lên.
Quy tắc đứng trên thang cuốn cũng khác nhau giữa các vùng: ở Tokyo đứng bên trái, còn ở Osaka đứng bên phải. Cách tốt nhất là quan sát người địa phương và làm theo.

Mang rác về nhà

Đường phố Nhật Bản nổi tiếng sạch sẽ dù rất hiếm thấy thùng rác công cộng - minh chứng cho ý thức tập thể cao độ của người dân trong việc giữ gìn môi trường.

Thông thường, người Nhật sẽ giữ rác của mình trong túi riêng cho đến khi tìm thấy nơi vứt thích hợp. Khi bắt gặp thùng rác, bạn sẽ thấy chúng được phân loại rất kỹ như rác cháy được, chai nhựa, lon kim loại hay giấy. Vì vậy, hãy phân loại rác đúng cách và vứt một cách có trách nhiệm.

Tôn trọng không gian cá nhân

Người Nhật rất coi trọng khoảng cách riêng tư. Việc ôm hay chạm vào người khác ít khi được thực hiện và đôi khi có thể khiến đối phương khó chịu, đặc biệt khi chưa thân thiết.

Bắt tay cũng không phổ biến; thay vào đó, một cái cúi đầu nhẹ nhàng là cách chào được ưa chuộng. Ngoài ra, các hành động thân mật nơi công cộng như nắm tay hay ôm hôn rất hiếm thấy và có thể bị xem là không phù hợp.

Tuân thủ luật giao thông

Văn hoá Nhật Bản đề cao kỷ luật và trật tự, điều này thể hiện rõ cả trong hành vi giao thông. Người dân không băng qua đường bừa bãi, mà chỉ đi đúng vạch qua đường dành cho người đi bộ.

Ngay cả khi đường trống, họ vẫn kiên nhẫn chờ đèn xanh, hành động thể hiện tinh thần tuân thủ quy tắc và tôn trọng cộng đồng, mà du khách cũng nên noi theo.

Hiểu ẩn ý trong giao tiếp

Người Nhật thường giao tiếp gián tiếp và tế nhị.Thay vì nói "không" thẳng thừng, họ có thể dùng những cụm như "khó lắm" hay "để dịp khác nhé", ngụ ý từ chối khéo léo.

Khái niệm "honne""(cảm xúc thật) và "tatemae" (mặt ngoài xã giao) là chìa khóa giúp hiểu đúng văn hóa giao tiếp của Nhật Bản, nơi sự hòa hợp được coi trọng hơn đối đầu.

Anh Minh (Theo CnTraveller)