Lời dạy cuối cùng của Đức Phật

“Lịch sử Phật giáo - Hành trình từ cội nguồn Ấn Độ đến các vùng đất châu Á” là một tác phẩm quan trọng của Giáo sư Andrew Skilton (Đại học Oxford), một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về Phật học. Cuốn sách mang đến một cái nhìn toàn diện và súc tích về hành trình kéo dài hàng thiên niên kỷ của một trong những tôn giáo vĩ đại nhất thế giới. Từ khởi nguồn khiêm tốn ở Ấn Độ cho đến sự lan tỏa mạnh mẽ khắp châu Á, Skilton đã khéo léo phác họa bức tranh lịch sử đầy đủ, làm nổi bật cả những cột mốc quan trọng về cả giáo lý và những biến đổi văn hóa.

Giờ tôi sẽ kể lại phần còn lại cuộc đời của Ngài, về sự nghiệp trong 45 năm kế tiếp đã đưa Ngài đi từ nước này đến nước khác ở phía bắc Ấn Độ, đến những thành phố và thị trấn tại lưu vực trung tâm của sông Hằng. Ngay sau khi thành đạo, Ngài đã trải qua nhiều tuần lễ xung quanh câu Bồ-đề (sau này còn gọi là Bodh Gaya hay Bồ-đề đạo tràng), tiếp thu và đồng hoá các tác động của tuệ giác đang biến chuyển trong chính mình.

Ngài cũng đặt nhiều nghi vấn về giá trị của việc truyền bá điều này cho người khác, nhưng vị phạm thiên (brahmã, một vị thần cao cấp) tên là Sahampati đã cung thỉnh thuyết pháp vì lợi ích của những người có thể hiểu được thông điệp của Ngài.

Đức Phật đã dành 45 năm cuộc đời để tới nhiều nơi giảng dạy giáo lý. Ảnh: The Conversation.

Trước tiên, Ngài nghĩ đến những người thầy trước đây của mình, đó là Ãlãra Kãlãma và Udraka Rãmaputra, và khi biết rằng họ đã qua đời, Ngài lại nhớ đến những người bạn đồng tu khổ hạnh trước đây từng đã bỏ rơi mình và hiện giờ đang ở Tiên Uyển (ngày nay là Lộc Uyển - Saranth). Ở đó, Ngài tuyên giảng giáo lý trong vườn Nai, cách thành phố chính khoảng sáu dặm về phía Bắc.

Với một quá trình chậm rãi và kéo dài vì ban đầu họ đã miễn cưỡng tiếp nhận lời dạy từ Ngài, cuối cùng Ngài đã giáo hoá được năm người bạn này chứng đắc cùng một tuệ giác mà chính mình đã thể nghiệm ở Bồ-đề đạo tràng.

Sau khó khăn này, việc giảng dạy giáo lý của Ngài đã thành công với việc giáo hoá 55 thanh niên đầy nhiệt huyết. Từ đó, Ngài thành lập một chúng sa-môn gồm 60 thành viên đầu tiên lên đường, mỗi người đi một ngả, đi khắp hang cùng ngõ hẻm, thuyết giảng về cách nhìn nhận này đối với bản chất thực sự của vạn vật, vì lợi lạc cho nhiều người. Đức Phật tiếp tục giảng dạy giáo lý suốt 45 năm.

Tăng đoàn của Ngài, cộng đồng tu sĩ xuất gia theo Ngài tu tập, đã phát triển nhanh chóng, và trong khi Ngài vẫn hành trì một mình trong niềm hỷ lạc của giáo pháp, bằng chứng trong kinh điển cho thấy rằng Ngài dành phần lớn thời gian củ mình du hoá ở các trung tâm đô thị, như thành Vương Xá, Vệ-xá-li và Xá-vệ, nơi Ngài đã có cơ hội tiếp xúc, giáo hoá nhiều tín đồ nhất.

Xem ra Ngài đã trải qua khoảng 20 đến 25 mùa an cư cuối cùng trong đời ở thành Xá-vệ, kinh đô của vương quốc Kiều-tát-la, một thành phố lớn và thịnh vượng nằm ngay đầu mối giao nhau của hai con đường thương mại chính, nơi có một tín đồ tại gia quan trọng là Cấp Cô Độc, người đã cúng dường một công viên xinh đẹp đầy hoa cỏ để Đức Phật và các đệ tử của Ngài sử dụng làm nơi tu hành.

Đến tuổi 80, Đức Phật lâm bệnh nặng ở thành Vệ-xá-li và khẳng định rằng mình sẽ qua đời, hoặc nhập niết-bàn sau ba tháng nữa. Nguyên nhân trực tiếp là một bữa ăn (chúng ta không biết chắc đó là thịt lợn hay nấm cục) nhận được từ một người thợ rèn tên là Thuần Đà (Cunda) dẫn đến kiết lỵ. Ngài viên tịch trong rừng cây sala tại thành Câu-thi-na. Những lời dạy cuối cùng của Ngài là “tất cả các pháp do nhân duyên sinh ra đều có khả năng tan rã; hãy sống với chánh niệm”.

Bảy ngày sau, kim thân của Ngài được đem hoả táng và xá-lợi thu thập từ đài hoả táng này được phân phát cho các vua chúa địa phương để tôn trí trong các bảo tháp hoặc đài tưởng niệm.