Loài động vật quý hiếm có mùi bắp rang bơ của Việt Nam: Chỉ còn lại khoảng 10 cá thể trên 100 km²

Đó là loài động vật nào?

Theo FFI, cầy gấu (Arctictis binturong), hay còn gọi là bearcat, là một trong những loài động vật đặc biệt của khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Với bộ lông xù đặc trưng, đuôi dài có thể quấn quanh cành cây và mùi giống bắp rang bơ, cầy gấu không chỉ nổi bật về hình dáng mà còn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng nhiệt đới. Tuy nhiên, loài này đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do mất môi trường sống, săn bắn và buôn bán trái phép. Liệu cầy gấu có thể tồn tại lâu dài trong tự nhiên, hay chúng sẽ biến mất trong tương lai gần?

Loài vật quý hiếm có ngoại hình đặc biệt

Cầy gấu là loài động vật có vú thuộc họ Viveridae, phân bố rộng khắp Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia và Philippines. Chúng có ngoại hình rất đặc biệt, dễ nhận diện với bộ lông xù, màu đen hoặc xám đậm, đuôi dài có thể quấn quanh cành cây như một chi thứ năm giúp chúng di chuyển linh hoạt trên cây. Đặc biệt, cầy gấu có một mùi rất đặc trưng giống bắp rang bơ do hợp chất 2-acetyl-1-pyrroline có trong nước tiểu của chúng.

Cầy gấu có kích thước khá lớn so với các loài trong họ Viveridae, chiều dài cơ thể có thể đạt từ 60 đến 96 cm, với đuôi dài gần như bằng chiều dài cơ thể. Trọng lượng của chúng dao động từ 9 đến 20 kg, là một trong những loài có kích thước lớn trong họ cầy.

Cầy gấu sống chủ yếu trong các khu rừng nhiệt đới ẩm ướt. Tại Việt Nam, loài này được ghi nhận tại một số khu bảo tồn nổi tiếng như Vườn quốc gia Cát Tiên, Vườn quốc gia Yok Đôn, Khu bảo tồn thiên nhiên Tây Côn Lĩnh, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Ngoài ra, loài này còn có mặt ở một số khu rừng khác ở miền Trung và Tây Nguyên, nhưng do sự tàn phá của môi trường sống, số lượng và phạm vi phân bố của cầy gấu đang giảm dần. Môi trường sống của chúng chủ yếu là các khu rừng nguyên sinh với thảm thực vật phong phú, giúp cung cấp thức ăn và chỗ ở lý tưởng cho loài này .

Theo Conservationmag, cầy gấu là loài động vật sống chủ yếu trên cây, di chuyển trong các tầng rừng cao và hiếm khi xuống đất. Với khả năng quấn đuôi quanh cành cây, cầy gấu có thể dễ dàng di chuyển từ cây này sang cây khác mà không gặp phải nguy hiểm từ các kẻ săn mồi.

Cầy gấu là loài ăn tạp, chủ yếu ăn trái cây, đặc biệt là trái sung, nhưng cũng không ngại ăn động vật nhỏ, côn trùng, trứng và các loài thực vật khác. Chúng có vai trò quan trọng trong việc phát tán hạt giống, đặc biệt là hạt của cây sung, giúp duy trì sự đa dạng sinh học trong rừng .

Chính vì vậy, cầy gấu đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì sự phát triển của các hệ sinh thái rừng, đặc biệt là trong việc tái sinh thực vật trong rừng nhiệt đới.

Mối đe dọa và nguy cơ tuyệt chủng của cầy gấu

Cầy gấu hiện đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do một số mối đe dọa chính:

Mất môi trường sống: Các khu rừng tự nhiên nơi cầy gấu sinh sống đang bị thu hẹp nghiêm trọng do phá rừng để phục vụ cho nông nghiệp và khai thác gỗ. 

Săn bắn và buôn bán trái phép: Cầy gấu bị săn bắt vì thịt, da và các bộ phận cơ thể khác. Chúng cũng là đối tượng bị bắt để làm thú cưng hoặc bị tiêu thụ trong các nền văn hóa dân gian, đặc biệt là trong y học truyền thống và ẩm thực. 

Thương mại động vật hoang dã: Cầy gấu bị săn bắt và bán làm thú cưng, đặc biệt qua các nền tảng trực tuyến, một vấn đề ngày càng nghiêm trọng trong bảo vệ động vật hoang dã.

Theo ước tính, quần thể cầy gấu hiện tại có thể chỉ còn lại khoảng 10 cá thể trên 100 km², cho thấy sự suy giảm mạnh về số lượng loài trong tự nhiên. Dự báo nếu không có hành động bảo vệ kịp thời, cầy gấu sẽ tiếp tục giảm sút nghiêm trọng trong những năm tới.

Nỗ lực bảo tồn và hy vọng mới

Trước tình trạng nguy cấp của cầy gấu, nhiều tổ chức bảo tồn trong và ngoài nước đã thực hiện các biện pháp bảo vệ nhằm ngăn chặn sự tuyệt chủng của loài này. Một số nỗ lực đáng ghi nhận bao gồm:

Giám sát và tuần tra: Các khu bảo tồn, như Vườn quốc gia Cát Tiên, đã triển khai các biện pháp giám sát, sử dụng camera bẫy và các thiết bị theo dõi để giám sát quần thể và phát hiện hành vi săn bắt trái phép. 

Giáo dục cộng đồng: Các tổ chức bảo tồn như WWF và Fauna & Flora International (FFI) đã triển khai các chiến dịch giáo dục cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức về sự quan trọng của việc bảo vệ cầy gấu và các loài động vật hoang dã. 

Hợp tác quốc tế: Các tổ chức quốc tế như Rainforest Trust và WWF đã hợp tác để hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các dự án bảo tồn, giúp Việt Nam bảo vệ môi trường sống của cầy gấu .

Tất cả những nỗ lực này đang giúp cầy gấu duy trì sự sống và hy vọng rằng chúng sẽ có thể phục hồi trong tương lai nếu được bảo vệ tốt hơn.

Cầy gấu là loài động vật đặc biệt, không chỉ mang lại giá trị sinh học cao mà còn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng. Tuy nhiên, loài này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do sự tàn phá của con người và những thay đổi trong môi trường sống. Việc bảo vệ cầy gấu không chỉ là cứu lấy một loài động vật quý hiếm mà còn là hành động bảo vệ một phần của hệ sinh thái rừng nhiệt đới vốn đang rất mong manh.

Với những nỗ lực bảo tồn hiện nay, cầy gấu vẫn còn cơ hội phục hồi nếu chúng ta có thể hành động nhanh chóng và mạnh mẽ. Việc bảo vệ cầy gấu sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho loài này, mà còn bảo vệ những khu rừng nhiệt đới quan trọng mà chúng đang sinh sống.