Lộ kế hoạch đẩy bóng đá Malaysia xuống vực sâu

Kế hoạch F:30 chủ quan duy ý chí khiến giấc mộng “đẳng cấp thế giới” của bóng đá Malaysia vỡ vụn vì bệnh thành tích.

Khi Chủ tịch FIFA Gianni Infantino long trọng công bố kế hoạch F:30 tại Kuala Lumpur ngày 31/10/2018, bóng đá Malaysia tràn ngập niềm tin. Một chiến lược 12 năm, ba giai đoạn, với mục tiêu táo bạo: đưa đội tuyển quốc gia vào top 5 châu Á năm 2030 và xa hơn là trở thành khách quen của World Cup.

Người Malaysia khi ấy mơ về một cuộc lột xác toàn diện, nơi quản trị, đào tạo và chuyên nghiệp hóa sẽ biến nền bóng đá còn đầy chắp vá thành một mô hình kiểu mẫu của khu vực. Nhưng sau bảy năm, Infantino chứng kiến F:30 đang trở thành một ví dụ điển hình cho bệnh thành tích của "Những chú hổ Malaysia".

Giai đoạn 1: Hổ giấy Malaysia thành công “trên giấy”

Theo lộ trình, giai đoạn 1 (2019-2022) được coi là “nền móng” của F:30, tập trung vào củng cố quản trị, phát triển nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng và hệ thống thi đấu. Khi kết thúc giai đoạn này, Liên đoàn Bóng đá Malaysia (FAM) tuyên bố “thành công nhìn chung”. Nhưng thực tế, mục tiêu của giai đoạn này khá khiêm tốn và thiếu định lượng cụ thể, khiến cho “thành công” ấy phần nhiều mang tính tự phong.

Không có bước tiến rõ rệt nào ở cấp độ khu vực. Giải vô địch quốc gia Malaysia vẫn thiếu sức cạnh tranh và phụ thuộc tài chính, trong khi đào tạo trẻ, vốn được xem là trụ cột, vẫn loay hoay với các dự án ngắn hạn. Thế nhưng, trong các báo cáo tổng kết, tất cả vẫn được đánh giá là “đạt yêu cầu”, nhất là khi đội tuyển Malaysia được dự VCK Asian Cup 2023. Từ đó, họ hớn hở bước vào giai đoạn 2 (2023-2026) đầy tham vọng hơn.

FAM quá mê thành tích.

Giai đoạn 2 - Trả giá vì "cheat game"

Ra mắt vào tháng 11/2023, giai đoạn 2 được FAM xác định có ba trọng tâm: phát triển bóng đá, nâng cao năng lực tổ chức và mở rộng thương hiệu. Bộ trưởng Thanh niên & Thể thao Hannah Yeoh nhấn mạnh Malaysia phải “tăng sức cạnh tranh ở châu Á”, đặt mục tiêu thường xuyên góp mặt tại AFC Asian Cup.

Nhưng chính mục tiêu này khiến FAM sa chân vào “bẫy thành tích”. Khi đối mặt nguy cơ không đạt chỉ tiêu, FAM chọn giải pháp liều lĩnh: nhập tịch hàng loạt cầu thủ chỉ trong vài tháng, với hy vọng tạo cú hích tức thì cho vòng loại gặp Việt Nam. Kết quả, Malaysia thắng đậm 4-0, nhưng chiến thắng ấy lại kéo theo án phạt nặng từ FIFA do vi phạm quy định về tư cách cầu thủ nhập tịch.

Nhiều khả năng, Malaysia bị xử thua 0-3 trong trận gặp Việt Nam và cả trận gặp Nepal. Không được dự Asian Cup 2027 là điều hiển nhiên nhưng ác mộng không chỉ có vậy. Nếu kịch bản xấu nhất xảy ra, Malaysia có thể bị cấm thi đấu quốc tế tại các giải tới như vòng loại FIFA 2030 và Asian Cup 2031, một cú đánh chí tử vào toàn bộ cấu trúc F:30.

Điều cay đắng là việc xây dựng đội tuyển bằng cầu thủ nhập tịch hoàn toàn đi ngược lại chủ trương gốc mà chính Bộ Thanh niên & Thể thao cùng FAM đề ra từ đầu: phát triển hệ sinh thái bóng đá bản địa bền vững. Trong khi chiến lược 2018 nhấn mạnh đào tạo trẻ, học viện và tính chuyên nghiệp dài hạn, thì việc “đốt cháy giai đoạn” bằng ngoại binh nhập tịch chẳng khác nào “cheat game”, gian lận trong chính cuộc chơi mà họ tự đặt ra.

Căn bệnh thành tích khiến Malaysia quên mất tinh thần cải tổ mà F:30 từng đại diện. Thay vì kiên nhẫn với các thế hệ cầu thủ nội, họ chọn con đường ngắn nhất, và cũng là nguy hiểm nhất. Khi FIFA vào cuộc, toàn bộ chiêu trò mà FAM cố dựng bỗng sụp đổ chỉ trong vài tuần.

CĐV Malaysia có thể phải chờ đến sau 2030 mới thấy đội bóng của họ dự giải quốc tế.

Giai đoạn 3 - Vẫn chưa cai được bệnh thành tích

Trớ trêu thay, Bộ trưởng Bộ Thanh niên & Thể thao Hannah Yeoh trong báo cáo gửi Quốc hội Malaysia ngày 10/11 vừa qua vẫn khẳng định “chính phủ kiên định với mục tiêu F:30”, thậm chí còn nói về việc “xây dựng đội tuyển đẳng cấp thế giới” và “giành vé World Cup định kỳ” sau năm 2030. Những lời lẽ ấy, thay vì truyền cảm hứng, lại cho thấy bóng đá Malaysia vẫn chưa tỉnh khỏi cơn mê thành tích.

Từ kế hoạch bài bản trên giấy, F:30 giờ đây trở thành biểu tượng cho cách một nền bóng đá có thể đánh mất linh hồn vì quá khao khát vinh quang ngắn hạn. Khi Chủ tịch FIFA Infantino công bố F:30 năm 2018, ông hẳn không thể ngờ rằng bảy năm sau, chính FIFA của ông sẽ phải trừng phạt Malaysia vì sai phạm nghiêm trọng trong chính dự án do ông chứng kiến khai sinh.

Nếu án phạt được áp dụng, đội tuyển Malaysia có thể vắng bóng khỏi các giải quốc tế đến tận 2030, năm mà kế hoạch F:30 từng hứa hẹn họ sẽ “vươn tầm thế giới”. Thật mỉa mai, F:30 đặt ra tầm nhìn “đưa bóng đá Malaysia chạm đỉnh vào 2030”. Nhưng với những gì đang diễn ra, năm 2030 có lẽ sẽ là thời điểm họ phải bắt đầu lại từ đáy vực. Giấc mơ đẹp đã hóa thành lời cảnh tỉnh cay đắng.