Liệu có ổn khi giới trẻ chọn '4 không'?: Những khoảng trống cần lấp đầy

Có thể vì cụm từ "4 không" đang xuất hiện ngày càng nhiều trên mạng xã hội và trong đời sống nên khiến nhiều người lo ngại rằng đây là xu hướng nguy hiểm hay dấu hiệu của lối sống ích kỷ và thờ ơ với gia đình.

Tuy vậy nhìn sâu hơn, "4 không" không chỉ là tuyên ngôn hay phong cách sống của một bộ phận giới trẻ mà dường như đang phản chiếu những thiếu hụt của bối cảnh xã hội đương đại.

Muốn chứ, nhưng nhiều rào cản

Với người trẻ hôm nay, không yêu không đồng nghĩa với không có nhu cầu kết nối. Điều họ lo sợ chính là sự tổn thương và những rạn vỡ dễ xảy ra trong các mối quan hệ mong manh thời mạng xã hội. Khi mọi thứ quá nhanh, quá nhiều, quá ồn ào, tình yêu trở thành một cuộc đầu tư rủi ro cao.

Có đồng nghiệp trẻ từng nói yêu bây giờ khiến họ cảm giác như phơi trái tim trước gió bão, không biết mình sẽ được che chở hay bị cuốn đi. Những lỗ hổng trong cách con người giao tiếp và tương tác khiến không ít bạn chọn cách thu mình lại. Họ không từ chối yêu, chỉ là chưa tìm thấy sự an toàn cần thiết để mở lòng.

Tương tự, không kết hôn phản ánh sự thay đổi căn bản trong quan niệm sống. Nếu trước đây hôn nhân được xem là đích đến mặc định thì hôm nay nó là một lựa chọn mà người trẻ có quyền cân nhắc. 

Chứng kiến những cuộc hôn nhân không hạnh phúc, áp lực kinh tế đè nặng cùng sự can thiệp sâu của gia đình hai bên làm bật ra câu hỏi sao phải vội ràng buộc khi chính bản thân còn chưa ổn định.

Có lẽ điều gây tranh cãi hơn cả là lựa chọn không sinh con. Nhưng thử đặt mình vào đời sống của những người trẻ đô thị, ta sẽ hiểu phần nào sự lưỡng lự ấy. Chi phí nuôi dạy một đứa trẻ từ nhà ở, giáo dục, chăm sóc sức khỏe đến yêu cầu về thời gian dành cho con đều tăng chóng mặt.

Nhiều vợ chồng trẻ rất muốn nhưng không dám sinh không phải vì thiếu tình thương mà chưa đủ niềm tin rằng có đủ điều kiện mang lại cho con tuổi thơ tử tế. Anh bạn tôi nói không muốn con lớn lên trong cảnh cha mẹ tất bật đến mức không có thời gian ôm con mỗi tối. Đó là nỗi lo chính đáng mà không thể bị quy chụp là ích kỷ.

Cần đối thoại với người trẻ

Câu hỏi "4 không" chỉ là trào lưu nhất thời hay vấn đề xã hội cần mổ xẻ không thể không đặt ra. Sẽ thật đơn giản nếu ta đổ lỗi rằng giới trẻ trốn tránh trách nhiệm! Nhưng khi một bộ phận không nhỏ người trẻ đồng thuận, đó sẽ không còn là lựa chọn cá nhân mà trở thành tín hiệu cho thấy xã hội đang tồn tại những khuyết thiếu.

"4 không" chính là tấm gương phản chiếu những áp lực vật chất, những đòi hỏi cảm xúc và những kỳ vọng xã hội đang vượt quá khả năng đáp ứng của người trẻ hiện nay. Đời sống đang trở nên đắt đỏ trong khi mức thu nhập trung bình tăng chậm hơn tốc độ chi tiêu thiết yếu.

Những chính sách hỗ trợ sinh con, chăm sóc trẻ nhỏ, nhà ở cho người trẻ chưa tạo được sự yên lòng. Hệ thống phúc lợi xã hội nhiều khoảng trống, văn hóa ứng xử gia đình đôi lúc quá can thiệp khiến người trẻ mất cảm giác tự chủ. Trong khi đó giáo dục về cảm xúc, kỹ năng xây dựng mối quan hệ và chăm sóc tinh thần chưa được chú trọng đúng mức.

Những yếu tố ấy kết hợp lại tạo nên nhu cầu rút lui khỏi các ràng buộc mà trước đây được xem là đương nhiên. Thay cho áp đặt hay phán xét, xã hội cần đối thoại với người trẻ. Cần hiểu rằng xu hướng "4 không" không phải là sự nổi loạn mà như lời nhắc nhở rằng có quá nhiều điều chưa ổn.

Chỉ khi nào chúng ta cải thiện điều kiện sống, có chính sách hợp lý với gia đình trẻ, nâng cao hệ thống hỗ trợ trẻ em và phụ nữ, xây dựng văn hóa tôn trọng lựa chọn cá nhân… có lẽ người trẻ mới cảm thấy an tâm với các quyết định dài hạn. "4 không" không phải là mối nguy mà là dấu hiệu để chúng ta nhìn lại mô hình phát triển, cấu trúc gia đình và hệ thống hỗ trợ xã hội.

Nếu xã hội mang lại cảm giác an toàn, việc lập gia đình không khiến người ta lo lắng hay nuôi dạy con cái được hỗ trợ bằng chính sách và cộng đồng, người trẻ sẽ không quay lưng với những lựa chọn vốn dĩ rất tự nhiên ấy. Và khi đó "4 không" sẽ tự nhiên lắng xuống không phải vì bị phê phán hay cưỡng ép mà vì người trẻ có đủ điều kiện để lựa chọn một cuộc sống đầy đặn, bền vững và hạnh phúc hơn.