Lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam Vũng Tàu - di sản văn hóa biển đặc sắc

Được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam không chỉ là nghi thức tín ngưỡng tri ân biển cả mà còn là điểm nhấn văn hóa, du lịch đặc sắc của TP Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ), nay là P. Vũng Tàu, TP.HCM.

Hồn cốt văn hóa biển trong lễ hội Nghinh Ông

Theo truyền thuyết, cá Ông (cá voi) thường xuất hiện cứu giúp ngư dân mỗi khi gặp nạn trên biển. Từ đó, ngư dân Vũng Tàu tôn xưng cá Ông là Nam Hải Đại Tướng Quân, lập đền thờ và hằng năm tổ chức lễ Nghinh Ông như một cách tri ân. Không gian chính của lễ hội là lăng Ông Thắng Tam, ngôi đền cổ kính giữa lòng phố biển, nơi lưu giữ nhiều giá trị tâm linh và lịch sử.

Lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam thường được tổ chức vào giữa tháng 8 âm lịch hằng năm, thu hút đông đảo người dân mọi nơi đổ về tham gia với hai phần chính là lễ và hội.

Phần lễ chính sẽ khai mạc với 3 hồi trống, 3 hồi chiêng nhằm báo hiệu cho nghi thức khai nghinh Thủy tướng. Sau khi dứt tiếng chiêng, tiếng trống, đoàn nghi lễ với nhiều ghe thuyền được trang hoàng rực rỡ nối đuôi nhau sẽ tiến hành rước linh vị của cá Ông trên biển từ mũi Nghinh Phong đi đến đình thần Thắng Tam.

Dẫn đầu chính là các bậc bô lão với kinh nghiệm sống lâu đời và được người dân tin tưởng. Họ sẽ dẫn đoàn tháp từng tượng cá Ông được làm bằng giấy bồi dài chừng 10m từ Bãi trước về đến lăng Ông Nam Hải. Sau đó sẽ đọc sớ báo cáo đã nghinh "Ông" về đến đình.

Tiếp theo đó sẽ đến lễ cúng tiền hiền và các anh hùng liệt sĩ, lễ xây chầu Đại Bội, lễ tỉnh sắc thần vào lăng Ông Nam Hải... Các nghi lễ được diễn ra với nhiều nghi thức truyền thống mang đến bầu không khí trang nghiêm.

Sau khi thực hiện xong các nghi lễ, sẽ đến phần hội đặc sắc với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn, liên quan đến các hoạt động của ngư dân như gánh cá, câu cá, bơi biển, đan lưới... Ngoài ra, tại đây còn diễn ra nhiều tiết mục hát bả trạo, diễn tuồng, múa lân sư rồng... vô cùng bắt mắt, thu hút đông đảo người dân và du khách.

Lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam với truyền thống lâu đời đã trở thành một nét đẹp văn hóa có ý nghĩa lớn đối với ngư dân Vũng Tàu. Qua nhiều thế hệ, lễ hội này không chỉ là dịp cầu cho mưa thuận gió hòa, ra khơi bình an, mà còn là không gian cộng đồng gắn kết cộng đồng với biển cả.

Ngày 14/2/2023, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã quyết định công nhận lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam ở Vũng Tàu vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Bảo tồn, phát huy và quảng bá di sản

Được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam không chỉ là niềm tự hào của ngư dân địa phương, mà đã trở thành một phần của kho tàng văn hóa dân tộc. Trong bối cảnh phát triển du lịch và hội nhập quốc tế, lễ hội ngày càng trở thành sản phẩm văn hóa du lịch độc đáo, góp phần quảng bá hình ảnh Vũng Tàu năng động và thân thiện.

Những năm qua, chính quyền địa phương đã có nhiều giải pháp nhằm vừa giữ được tính nguyên gốc của lễ hội, vừa nâng tầm giá trị di sản. Phần lễ được duy trì trang nghiêm, chuẩn mực, trong khi phần hội được bổ sung thêm nhiều hoạt động giao lưu văn hóa, nghệ thuật để tạo sức hút mới, giúp du khách không chỉ tham quan mà còn hòa mình vào không khí lễ hội.

Ông Nguyễn Tấn Bản - Bí thư phường Vũng Tàu khẳng định việc đưa lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể không chỉ bảo tồn, kế thừa, phát huy giá trị các di sản văn hóa, mà qua đó còn giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, tình yêu quê hương, biển đảo chủ quyền của Tổ quốc.

Trong tương lai, cùng với việc tiếp tục tổ chức lễ hội thường niên, địa phương đặt mục tiêu số hóa tư liệu, tăng cường quảng bá trên các nền tảng truyền thông hiện đại, đồng thời đưa lễ hội vào chương trình giáo dục văn hóa địa phương. Bằng cách này, thế hệ trẻ sẽ có cơ hội hiểu hơn về di sản, nuôi dưỡng niềm tự hào văn hóa và ý thức bảo vệ biển cả.

Từ một nghi lễ dân gian của ngư dân, Lễ hội Nghinh Ông Thắng Tam hiện nay đã vươn mình trở thành di sản phi vật thể mang tầm quốc gia. Mỗi mùa lễ hội, tiếng trống rộn ràng, cờ hoa tung bay, hàng nghìn người dân và du khách cùng hòa vào không khí linh thiêng và náo nhiệt. Đó không chỉ là khoảnh khắc sum vầy của cộng đồng, mà còn là dịp để Vũng Tàu khẳng định bản sắc văn hóa riêng, quảng bá hình ảnh thân thiện, giàu truyền thống.

Giữ gìn và phát huy lễ hội cũng chính là giữ gìn hồn cốt biển cả, lan tỏa giá trị nhân văn, và hướng đến sự phát triển bền vững của cộng đồng cư dân ven biển trong thời đại mới.

Quang Hưng