Làm bạn với con ở tuổi dậy thì - Báo VnExpress

Một buổi tối mùa hè, chị Huyền (42 tuổi, TP HCM) bất giác lặng người khi thấy cô con gái 13 tuổi kéo vội cửa phòng đóng lại sau câu nói: "Mẹ đừng vào phòng con nữa". Không có chuyện gì nghiêm trọng, nhưng chị hiểu, con gái đang bước vào độ tuổi dậy thì - giai đoạn mà mọi giới hạn đều có thể bị thử thách: từ cảm xúc, cơ thể cho đến mối quan hệ giữa mẹ và con.

Từ khi con bắt đầu ngại những cái ôm của mẹ, xấu hổ vì cơ thể khác đi hay thu mình lại khi trò chuyện, chị Huyền hiểu rằng việc gần gũi con không đơn giản như trước. "Tôi từng thấy bối rối khi con gái không còn là một đứa trẻ bé bỏng thích gần mẹ nữa", chị kể.

Tương tự, chị Mai (40 tuổi, giáo viên cấp hai ở Phú Thọ) cũng phải học cách thích nghi khi con gái tròn 14 tuổi. Chồng mất sớm, chị một mình làm cha lẫn mẹ. Dù từng nhiều lần đứng lớp dạy học sinh tuổi teen, khi con gái mình thay đổi, chị vẫn không tránh khỏi cảm giác hoang mang. "Con bắt đầu chăm chút ngoại hình, thất thường về tâm trạng, có lúc đóng cửa phòng cả buổi mà không nói gì với mẹ. Làm mẹ đơn thân, tôi càng lo có điều gì mình chưa làm đủ cho con", chị chia sẻ.

Từ trải nghiệm của bản thân, cả hai người mẹ đều nhận ra điều con cái cần nhất trong giai đoạn này không phải là những lời giáo huấn, mà là sự thấu hiểu và sẵn sàng lắng nghe. "Con gái tôi từng từ chối chia sẻ bất cứ điều gì, cho đến khi tôi bắt đầu kể chuyện của mình thời tuổi teen - từ cảm giác bối rối trước thay đổi cơ thể cho đến những áp lực học hành, tình bạn. Dần dần, con mở lòng hơn", chị Huyền nói.

Từ đó, hai mẹ con bắt đầu có nhiều cuộc trò chuyện cởi mở hơn về những chủ đề vốn trước đây chị từng ngần ngại nhắc đến, trong đó có cả sức khỏe sinh sản, hay những tác nhân lây truyền qua đường tình dục phổ biến, như HPV. Đặc biệt, trong một lần cùng con xem đoạn phim tài liệu về ung thư cổ tử cung, chị Huyền lựa lời giải thích cho con về vi rút HPV, con đường lây nhiễm và tầm quan trọng của việc dự phòng từ sớm.

"Ban đầu con né tránh, ngượng ngùng, nhưng tôi bảo đây là điều bình thường, ngày trước mẹ và bà ngoại còn nói đủ chuyện trên đời. Cuối cùng, con cũng chịu ngồi lại nghe", chị kể. Đối với chị Huyền, cuộc trò chuyện không chỉ là để truyền đạt kiến thức, mà còn là bước nối kết hai mẹ con trong hành trình lớn lên, khi con dần học cách lắng nghe và chăm sóc chính cơ thể mình.

Nói về HPV, chị Mai chia sẻ thêm, gần đây chị tình cờ xem một đoạn TVC có sự tham gia của ca sĩ Hari Won, người từng phát hiện ung thư cổ tử cung do nhiễm HPV. Câu nói "mỗi người đều có thể kiểm soát cuộc đời của mình" trong video khiến chị ấn tượng, bởi đó không đơn thuần là một lời cảnh báo y tế, mà như lời gợi mở cho một cuộc trò chuyện nhẹ nhàng về những nguy cơ trong tuổi dậy thì, trong đó có vi rút HPV.

Từ cảm xúc đó, chị gửi video cho con gái xem. Bất ngờ là con chị không chỉ đã biết đến mà còn đồng tình với mẹ về việc chủ động bảo vệ sức khỏe. Với chị Mai, khoảnh khắc ấy như một nhịp cầu kết nối hai mẹ con - từ chỗ né tránh sang thấu hiểu, từ im lặng sang sẻ chia.

Vi rút HPV (Human Papillomavirus) là nguyên nhân của gần như 100% các trường hợp ung thư cổ tử cung. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2018, cứ 2 phút, trên thế giới có một phụ nữ tử vong do mắc ung thư cổ tử cung. Tại Việt Nam, theo báo cáo của Globocan năm 2022, mỗi năm có hơn 4.600 ca mắc mới và hơn 2.500 ca tử vong do ung thư cổ tử cung. Cũng theo báo cáo này, ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ hai thế giới đối với phụ nữ trong độ tuổi 15 - 44.

HPV có thể được đào thải khỏi cơ thể trong hầu hết các trường hợp. Trong các trường hợp nhiễm dai dẳng, HPV có thể gây ung thư và các bệnh liên quan. Bên cạnh ung thư cổ tử cung, HPV còn liên quan đến nhiều bệnh lý khác như ung thư hậu môn, mụn cóc sinh dục...

WHO (2020) khuyến nghị, trẻ từ 9 đến 14 tuổi là giai đoạn vàng để dự phòng HPV, trước khi có bất kỳ tiếp xúc nào với vi rút. Việc can thiệp sớm giúp cơ thể sinh miễn dịch tối ưu, giảm nguy cơ mắc bệnh trong tương lai.

Theo bác sĩ, ngày nay độ tuổi quan hệ tình dục có xu hướng trẻ hóa, trong khi nhiều phụ huynh vẫn chưa sẵn sàng nói chuyện giới tính với con. "Giáo dục giới tính không phải là câu chuyện của người trưởng thành, mà nên bắt đầu từ tuổi dậy thì - thời điểm trẻ cần hiểu để tự bảo vệ mình", một chuyên gia tư vấn.

Dần dà, thay vì giữ khoảng cách hay chỉ dừng lại ở việc đưa ra lời khuyên, chị Huyền và chị Mai lựa chọn trở thành người bạn đồng hành cùng con. Họ không né tránh những chủ đề "nhạy cảm", mà kiên nhẫn tìm cách tiếp cận nhẹ nhàng, gần gũi, từ chia sẻ chuyện dậy thì, tâm lý tuổi mới lớn cho đến sức khỏe sinh sản và phòng ngừa bệnh tật.

"Tôi không nói với con bằng mệnh lệnh kiểu 'phải phòng vệ' hay 'đừng yêu sớm', mà bằng những cuộc trò chuyện đời thường: hôm nay ở trường có gì mới, bạn bè nói gì, con suy nghĩ sao về việc giữ gìn cơ thể mình?", chị Mai cho biết. Với chị, việc trang bị cho con về những thay đổi tâm sinh lý tuổi mới lớn, về kiến thức sinh sản hay về vi rút HPV và các biện pháp dự phòng là một phần trong hành trình dạy con biết yêu và tôn trọng chính mình.

Từ chỗ từng ngần ngại khi nhắc đến chuyện dự phòng hay nói về bệnh tật, giờ đây con gái chị Mai và chị Huyền đều chủ động hỏi han, tìm hiểu, thậm chí chia sẻ lại thông tin cho bạn bè cùng trang lứa. "Tôi tin, khi con cảm nhận được sự tin tưởng từ mẹ, con sẽ học được cách tin vào bản thân - và đó chính là bước đầu tiên để tự bảo vệ mình", chị Huyền nói.

Thế Đan