Kiến trúc độc đáo của quần thể hơn 100 tuổi dưới sườn núi ở TPHCM

Nhà lớn Long Sơn thuộc xã Long Sơn, TPHCM là một quần thể kiến trúc hơn 100 năm tuổi, gắn liền với tín ngưỡng và đời sống cộng đồng cư dân địa phương.

Nằm dưới chân phía đông sườn núi Nứa xã đảo Long Sơn, quần thể Nhà lớn nổi bật với những dãy nhà ngói đỏ liền kề trên diện tích hơn 2ha, được bố trí thành các khu như: đền thờ, nhà hội, trường học, chợ... và khu lăng mộ ông Trần.

Quần thể gồm nhiều nhà với kiến trúc kiểu đình làng Việt Nam, được bố trí theo dạng mở, với các công trình nhà lầu và nhà trệt xen kẽ, nối tiếp nhau một cách không cân đối. Chính sự sắp đặt này tạo nên một bố cục độc đáo, khác lạ nhưng vẫn hài hòa với cảnh quan xung quanh.

Bên trong Nhà lớn được tạo nên từ nhiều loại gỗ quý, mái ngói âm dương, nền lát gạch tàu đỏ thẫm. Những vật liệu này phản ánh cách người xưa chọn sống thuận theo tự nhiên, tránh phô trương, đề cao sự bền vững và giản dị.

Công trình trung tâm của Nhà lớn là nhà thánh, quay mặt về hướng Đông, nơi thờ Khổng Tử và các bậc tiền nhân. Bao quanh là hệ thống nhà phụ trợ gồm lầu Trời, lầu Phật và lầu Tiên.

Bên trong Nhà lớn được chạm trổ tinh xảo với hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, những bộ bàn ghế khắc hình Bát Tiên và tủ thờ cẩn xà cừ. Tất cả tạo nên vẻ trang nghiêm nhưng không quá cầu kỳ.

Điểm đặc biệt là, bàn thờ ở Nhà lớn không đặt ảnh chân dung như thường thấy, mà thay bằng tranh phong cảnh.

Được xây dựng theo phong cách xưa, sử dụng mái ngói thấp, Nhà lớn không trang trí rườm rà và được kết nối đi lại giữa các tầng bằng những cây cầu gỗ trên cao.

Không gian Nhà lớn vì thế không mang dáng dấp của một ngôi đền riêng lẻ, mà giống như một ngôi làng thu nhỏ, nơi đời sống tâm linh, lao động, học tập và sinh hoạt cộng đồng gắn bó chặt chẽ với nhau.

Bên trong khuôn viên, Nhà lớn còn có một số công trình phụ như lẫm lúa (kho lúa), nhà bảo tồn ghe sấm, nhà bếp, cùng khu nhà ở của dòng tộc.

Nổi bật nhất là chiếc ghe gắn liền với quá trình khai hoang, hình thành nên Nhà lớn như ngày nay của ông Trần.

Bà Lê Thị Kiềm (80 tuổi) - cháu đời thứ tư của ông Trần, hiện là người trông coi Nhà lớn. Bà cho biết, công trình do ông Trần xây dựng từ năm 1910-1929, sau khoảng 10 năm đến Long Sơn khai hoang, lập nghiệp.

Ông Trần tên thật là Lê Văn Mưu, người Giang Thành, tỉnh Kiên Giang (nay là An Giang). Sau khi ông Trần qua đời và được đưa vào thờ cúng trong Nhà lớn, nơi đây còn có thêm tên gọi nữa là đền ông Trần.

Bà Kiềm cho biết thêm, xưa nay việc trông coi và giữ gìn Nhà lớn Long Sơn đều do người dân cùng con cháu ông Trần tự nguyện làm. Việc cúng lễ, quét dọn hằng ngày do 5 người đảm nhiệm, 3 ngày thay phiên một lần.

Người dân nơi đây có nếp sống giản dị, mặc áo bà ba đen, búi tóc củ tỏi và giữ gìn những phong tục riêng biệt. Người dân không tổ chức tang lễ rườm rà, không trống kèn, mà chỉ dùng trà nước và lời tiễn đưa nhẹ nhàng, thấm đẫm tình nghĩa.

Hàng năm, vào ngày giỗ ông Trần (20/2 âm lịch) và tết Trùng cửu (9/9 âm lịch), Nhà lớn Long Sơn đều tổ chức lễ hội long trọng, thu hút hàng chục nghìn người gần xa về tham dự.

Với những giá trị to lớn, năm 1991, Nhà Lớn Long Sơn được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.