Khủng hoảng mầm non tại Trung Quốc

Tỷ lệ sinh lao dốc đang “càn quét” hệ thống giáo dục Trung Quốc, khiến hàng chục nghìn trường mầm non buộc phải đóng cửa và nhiều cơ sở chuyển đổi sang viện dưỡng lão.

Chỉ trong 4 năm, Trung Quốc mất hơn 40.000 trường mầm non khi số trẻ nhập học sụt giảm 12 triệu. Ảnh: Reuters.

Số lượng trường mầm non tại Trung Quốc đã giảm tới 25% trong vòng 4 năm qua, kéo theo làn sóng đóng cửa trên khắp cả nước. Nguyên nhân chính đến từ sự sụt giảm dân số trầm trọng và kéo dài - hệ quả của hàng thập kỷ chính sách sinh một con.

Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục Trung Quốc, số trẻ em nhập học tại các trường mầm non (dành cho lứa tuổi 3-5) đã giảm 12 triệu em trong giai đoạn 2020-2024, từ mức đỉnh 48 triệu trẻ. Đồng thời, số trường mầm non cũng giảm mạnh 41.500 trường so với mốc gần 295.000 trường vào năm 2021, Financial Times cho biết.

“Xu hướng sụt giảm trẻ em đã ăn sâu vào hệ thống và sẽ không thể đảo ngược”, ông Stuart Gietel-Basten, Giám đốc Trung tâm Khoa học Lão hóa tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong (HKUST), nhận định. Ông cho rằng tỷ lệ sinh hiện tại thấp hơn rất nhiều so với cách đây 5-10 năm.

Sự co rút của hệ thống mầm non được xem như tín hiệu cảnh báo sớm cho hàng loạt thách thức lớn hơn mà Trung Quốc phải đối mặt: từ khủng hoảng nhân lực đến áp lực cải cách giáo dục, y tế và an sinh xã hội, trong bối cảnh dân số già đi nhanh chóng.

Sau khi chính thức kết thúc chính sách sinh một con vào năm 2016, Trung Quốc đã ghi nhận 3 năm liên tiếp sụt giảm dân số tính đến năm 2024. Dù số ca sinh năm ngoái tăng nhẹ 520.000 lên 9,3 triệu (sau mức thấp kỷ lục năm 2023), con số này vẫn thua xa số ca tử vong và chỉ bằng một nửa so với đỉnh 17,9 triệu ca sinh năm 2017.

Bà Zhuang Yanfang, một nhà giáo dục và là chủ 3 trường mầm non tại thành phố Kim Hoa, tỉnh Chiết Giang - một trong những địa phương giàu có bậc nhất Trung Quốc - cho biết: “Tỷ lệ sinh giảm kéo theo số trẻ nhập học giảm mạnh”.

Đến năm 2023, bà quyết định chuyển một trong ba trường - từng có tới 270 trẻ - thành viện dưỡng lão 42 giường.

Bà ước tính có tới “90% các trường mầm non tư thục tại địa phương đã đóng cửa”. Dù đã nỗ lực mở rộng hai trường còn lại để nhận thêm trẻ từ 10 tháng tuổi, tổng số học sinh hiện tại cũng chỉ còn khoảng 150 em, giảm mạnh so với hơn 1.000 em cách đây vài năm.

Trong khi nhiều cơ sở vật chất rơi vào tình trạng bỏ không hoặc phải chuyển đổi công năng, một số chuyên gia cho rằng khủng hoảng dân số là cơ hội để Trung Quốc tái cấu trúc hệ thống giáo dục.

Ông Gietel-Basten từ HKUST cho rằng Bắc Kinh có thể tái phân bổ nguồn lực tiết kiệm được từ việc giảm số học sinh để nâng cao chất lượng đào tạo: từ cải thiện các trung tâm giữ trẻ, đến tăng đầu tư cho bậc đại học.

Ngoài ra, ông nhấn mạnh Trung Quốc cần cải cách hệ thống thi tuyển đại học “gaokao” (cao khảo) nổi tiếng khắc nghiệt - vốn là rào cản lớn cho sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ.

“Tất cả các yếu tố - từ đào tạo mầm non, tuyển sinh đại học, đến chăm sóc người già - đều cần cải cách để phục vụ một xã hội nhỏ hơn, già hơn nhưng phải được giáo dục tốt hơn, kỹ năng cao hơn và khỏe mạnh hơn,” ông nói.

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận bài toán sử dụng lại cơ sở hạ tầng khổng lồ như trường lớp, đất đai, tài sản là vấn đề khó giải hơn nhiều.