Không khắc phục được hết số tiền phải bồi thường, phạm nhân có cơ hội giảm án ?

Việc bồi thường đủ ba phần tư thiệt hại là điều kiện bắt buộc chỉ áp dụng với một số tội phạm tham nhũng, còn với các tội khác, chỉ cần khắc phục được một phần cũng là yếu tố được xem xét, theo ý kiến luật sư.

Tại cuộc họp báo của Bộ Tư pháp chiều 27/10, lãnh đạo Cục Quản lý thi hành án dân sự cho biết từ 4 bản án liên quan, ông Đinh La Thăng phải bồi thường tổng cộng hơn 830 tỉ đồng nhưng đến nay mới khắc phục hơn 4 tỉ đồng và không còn tài sản nào khác, do đó không thể đảm bảo cho nghĩa vụ thi hành án dân sự.

Trước thông tin này, nhiều người đặt câu hỏi: đối với người đang chấp hành án tù, nếu không khắc phục được hết số tiền phải bồi thường theo bản án đã tuyên, liệu họ có cơ hội được xem xét giảm thời gian phải chấp hành án hay không? Kết quả chấp hành nghĩa vụ dân sự có ý nghĩa như thế nào đối với việc xem xét cho người đang thụ án tù được giảm án?

Chia sẻ với phóng viên báo Tiền Phong, Luật sư Mai Thanh Bình - Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình ( Đoàn Luật sư TPHCM), cho biết khắc phục hậu quả được hiểu là khắc phục những thiệt hại trực tiếp hoặc gián tiếp do hành vi phạm tội của mình gây nên mà những thiệt này không thể sửa chữa được. Theo đó, việc người phạm tội tự nguyện bồi thường hoặc khắc phục hậu quả thể hiện thái độ ăn năn, hối cải, là yếu tố thể hiện sự tiến bộ và cải tạo tốt, được xem xét giảm án.

Tuy nhiên, một phạm nhân chưa khắc phục hết tiền bồi thường vẫn có thể được giảm án.

Cụ thể , khoản 1 Điều 63 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2025), người bị kết án phạt tù có thể được giảm thời hạn chấp hành án nếu “đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định, có nhiều tiến bộ và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự”.

Công văn số 64/TANDTC-PC của Tòa án nhân dân tối cao, tình tiết “đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự” trong khoản 1 Điều 63 BLHS cũng được giải thích cụ thể: “ Được hiểu là người bị kết án đã bồi thường được ít nhất một nửa nghĩa vụ dân sự theo bản án, quyết định của Tòa án. Trường hợp bồi thường ít hơn nhưng có thỏa thuận của người bị hại hoặc văn bản miễn, giảm nghĩa vụ dân sự được cơ quan có thẩm quyền xác nhận thì vẫn được coi là đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự”.

Luật sư Mai Thanh Bình - Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình , Đoàn Luật sư TP.HCM

"Như vậy, pháp luật không yêu cầu phải bồi thường toàn bộ nghĩa vụ dân sự mới được xem xét giảm án. Chỉ cần người phạm tội đã bồi thường một phần, thể hiện thiện chí khắc phục hậu quả, thì vẫn đủ điều kiện để được đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù"- Luật sự Bình cho biết.

Ngoài ra, căn cứ điểm a khoản 1 Điều 20 Nghị định 118/2024/NĐ-CP, một trong các tiêu chí xếp loại chấp hành hình phạt tù mức “tốt” là: “Tích cực khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra, thể hiện qua việc đã thực hiện xong nghĩa vụ bồi thường hoặc có tài sản kê biên, hoặc có thỏa thuận với người được thi hành án, hoặc có quyết định đình chỉ, miễn thi hành án”.

“Ngay cả khi phạm nhân chưa bồi thường xong nhưng có thiện chí, có tài sản bị kê biên đủ bảo đảm thi hành án hoặc được người bị hại xác nhận đồng ý, thì vẫn được coi là tích cực khắc phục hậu quả. Đây là điều kiện quan trọng để xếp loại khá, tốt và được đề nghị giảm án theo Điều 6 Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC”, Luật sư Mai Thanh Bình nói thêm.

Theo Luật sư Bình, điểm e khoản 2 Điều 38 Luật Thi hành án hình sự năm 2019, hồ sơ đề nghị giảm án phải có tài liệu chứng minh kết quả bồi thường nghĩa vụ dân sự. Tuy nhiên, đây không phải điều kiện tiên quyết mà là yếu tố để Tòa án xem xét mức độ cải tạo, tiến bộ của phạm nhân.

"Do đó, phạm nhân không khắc phục được hết tiền bồi thường vẫn có thể được xét giảm án, nếu đáp ứng đủ các điều kiện về cải tạo, học tập, lao động và xếp loại khá trở lên. Việc bồi thường một phần nghĩa vụ dân sự hoặc có thỏa thuận với người bị hại được coi là đủ điều kiện để xét giảm án. Chỉ đối với một số tội phạm tham nhũng (tội tham ô, tội nhận hối lộ mà mức án họ bị tuyên phạt là chung thân), việc bồi thường ít nhất ba phần tư tài sản chiếm đoạt là điều kiện bắt buộc để được xem xét giảm án', Luật sư Bình nói.

Đặc biệt, theo quy định của Luật Đặc xá, việc thi hành nghĩa vụ dân sự, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả còn có ý nghĩa quan trọng đối với người bị kết án phạt tù để họ được xem xét đặc xá, tức là có thể được hưởng sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định

Theo điểm đ, khoản 1, điều 11, Luật Đặc xá, một trong những điều kiện để người bị kết án phạt tù được xem xét hưởng đặc xá là họ đã thi hành xong toàn bộ hoặc một phần nghĩa vụ dân sự, bồi thường thiệt hại, nhưng do lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn thuộc trường hợp chưa có điều kiện thi hành tiếp phần còn lại theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự, trừ trường hợp họ bị kết án về các tội phạm tham nhũng...