Khó như trượt đại học

Năm 2024, cả nước có 733.600 thí sinh đăng kí xét tuyển đại học. Số trúng tuyển đợt một gần 673.600. Tính đến hết thời gian xác nhận nhập học trên hệ thống của Bộ GD&ĐT, có 81,87% thí sinh chính thức trúng tuyển.

Khi đại học “khát” thí sinh

Như vậy, chỉ có khoảng 60.000 thí sinh trượt đại học năm 2024. Nguyên nhân là thí sinh đăng ký nguyện vọng vượt năng lực, trong khi điểm của các em vẫn có cơ hội trúng tuyển vào nguyện vọng khác. Do vậy, nhiều trường đại học vẫn “khát” thí sinh, tuyển bổ sung ngay khi công bố điểm chuẩn đợt 1.

Năm nay, không được xét tuyển sớm nên nhiều trường đại học “sốt ruột”, lo lắng khi chưa “vợt” được thí sinh. Một số trường đã dùng “chiêu trò” để đón thí sinh ngay sau kết thúc đăng ký nguyện vọng.

ĐH Gia Định gửi thư mời nhập học hệ đại học chính quy năm 2025 từ đầu tháng 8, mời thí sinh đến làm thủ tục nhập học khóa học kỹ năng hành trang tân sinh viên với chủ đề thế hệ GenAI hội nhập quốc tế miễn phí và được cấp bằng chứng nhận.

ĐH Văn Hiến thông báo hỗ trợ thí sinh từ 50-60% học phí học kỳ 1 và 10-30% học phí học kỳ 2 nếu thí sinh đăng kí trong khoảng thời gian quy định, đợt 2 kéo dài từ 1-5/8.

Giữa tháng 7, ĐH Hùng Vương TP.HCM gửi thư mời nhập học hệ đại học chính quy năm 2025, căn cứ theo nguyện vọng đăng ký xét học bạ. Thí sinh trúng tuyển buộc phải tới các cơ sở của trường để làm thủ tục nhập học theo thời gian quy định.

Ngày 20/8, chưa hết thời gian lọc ảo theo quy định, ĐH Hùng Vương TP.HCM đã công bố điểm chuẩn phương thức xét kết quả thi tốt nghiệp THPT. Mức điểm chuẩn dao động từ 15-20/30 điểm. Đây là cơ sở giáo dục đại học thông báo ngưỡng điểm sàn nhận hồ sơ xét tuyển thấp nhất năm nay (12/30 điểm).

Trong khi theo quy định của Bộ GD&ĐT, phải kết thúc thời gian lọc ảo mới được công bố điểm chuẩn trúng tuyển (thông tin gần đây nhất là 22/8).

Đề án tuyển sinh một số trường đại học cũng để lại nhiều băn khoăn. Ví dụ, trong đề án tuyển sinh năm 2025, ĐH Gia Định đưa ra thông tin tuyển sinh 2 năm gần nhất.

Trong đó, năm 2024, khi trường đại học còn được xét tuyển sớm, 27/27 ngành của trường không có thí sinh xác nhận nhập học ở phương thức xét kết quả thi tốt nghiệp THPT dù có chỉ tiêu và điểm chuẩn là 15/30. Thí sinh cũng từ chối tham gia phương thức xét kết quả thi đánh giá năng lực ĐH Quốc gia TP.HCM của trường.

Riêng phương thức xét học bạ, có một số thí sinh xác nhận nhập học. Đặc biệt, ngành Mạng máy tính và Truyền thông còn 3 không (không có thí sinh xác nhận nhập học ở cả 3 phương thức xét tuyển) dù có 40 chỉ tiêu. Năm 2023, tình trạng tương tự cũng xảy ra đối với cả 3 phương thức xét tuyển của trường.

Hệ lụy lâu dài

Những năm qua, số lượng thí sinh trúng tuyển đại học nhưng từ chối nhập học không ít. Nguyên nhân xuất phát từ việc trúng tuyển nguyện vọng không ưng ý; chỉ lấy thành tích cho trường THPT còn thí sinh đã có lựa chọn khác; thí sinh trúng tuyển nhưng lựa chọn du học…

Năm 2024, khoảng 122.107 thí sinh không xác nhận nhập học, chiếm 18,13% tổng số thí sinh trúng tuyển đợt 1. Năm 2023, gần 118.000 thí sinh trúng tuyển đại học đợt 1 nhưng bỏ xác nhận nhập học. Năm 2022, con số này là hơn 103.000 thí sinh...

Lãnh đạo một trường đại học tư thục thừa nhận số thí sinh trượt hoàn toàn khỏi các trường đại học ở Việt Nam rất ít. Đây là kết quả của nhiều yếu tố: Chỉ tiêu tuyển sinh được mở rộng; phương thức xét tuyển ngày càng đa dạng (thi tốt nghiệp THPT, xét học bạ, chứng chỉ quốc tế, kì thi riêng…); và sự phân tầng rõ rệt giữa các trường từ tốp đầu đến các trường địa phương, tư thục. Nhờ vậy, hầu hết thí sinh đều có thể tìm được ít nhất một cánh cửa vào đại học.

Tuy nhiên, hiện tượng này cũng để lại không ít hệ quả. Thứ nhất, bằng đại học có nguy cơ mất dần giá trị phân loại, bởi hầu như ai cũng có thể đỗ, khiến tấm bằng không còn là thước đo năng lực rõ rệt.

Thứ hai, đào tạo đại học có nguy cơ vượt quá nhu cầu thị trường, đặc biệt ở các ngành thí sinh ưa chuộng nhưng xã hội đã dư thừa nhân lực, dẫn tới tình trạng cử nhân thất nghiệp hoặc làm trái ngành.

Thứ ba, việc tiếp nhận đầu vào không đồng đều tạo áp lực lớn cho các trường, ảnh hưởng tới chất lượng đào tạo. Điều này cũng gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Nhiều gia đình đầu tư 3-4 năm học đại học cho con, nhưng sau đó sinh viên không tìm được việc đúng ngành, hoặc phải quay lại học nghề. Cuối cùng, tâm lý “phổ cập đại học” khiến giáo dục nghề nghiệp và cao đẳng ít được quan tâm, trong khi thị trường lao động lại thiếu trầm trọng nhân lực kỹ thuật và công nhân lành nghề.

Nhìn tổng thể, việc rất ít thí sinh trượt đại học không hẳn là tín hiệu hoàn toàn tích cực. Vấn đề đặt ra là cần tái cân bằng hệ thống giáo dục, giữa đại học và đào tạo nghề, đồng thời nâng cao chất lượng, thay vì chỉ mở rộng số lượng. Có như vậy, tấm bằng đại học mới thực sự gắn với năng lực và giáo dục mới đáp ứng đúng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.