Thế khó cho NATO trước căng thẳng Nga - Ba Lan

Việc máy bay không người lái của Nga xâm nhập Ba Lan đang khiến cho liên minh NATO đứng trước thế khó.

CNN hôm qua (16.9) dẫn lời Phó thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski gợi ý rằng các quốc gia NATO nên xem xét áp đặt vùng cấm bay trên bầu trời Ukraine để bảo vệ lãnh thổ và người dân của liên minh khỏi máy bay không người lái (UAV) của Nga.

Căng thẳng bùng nổ

Ý kiến của ông Sikorski được đưa ra sau khi UAV của Nga xâm nhập vào không phận Ba Lan vào tuần trước. Máy bay chiến đấu và hệ thống phòng không của NATO đã bắn hạ các UAV xâm nhập. Đây trở thành lần đầu tiên NATO trực tiếp bắn hạ UAV của Nga kể từ khi Moscow tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine hồi tháng 2.2022. Dù Nga khẳng định vụ UAV xâm nhập Ba Lan là do lỗi kỹ thuật nhưng vụ việc khiến hai nước không ngừng căng thẳng. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho rằng đây là "cuộc xung đột gần nhất mà chúng tôi đối mặt kể từ Thế chiến 2".

Phát biểu trước 15 thành viên HĐBA LHQ ngày 12.9 sau vụ việc, quyền Đại sứ Mỹ tại LHQ Dorothy Shea tuyên bố nước này sẽ bảo vệ "từng tấc đất của NATO". "Mỹ đứng về phía các đồng minh NATO của chúng tôi khi đối mặt với những vi phạm không phận đáng báo động này", bà Shea nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, NATO từ ngày 12.9 xúc tiến chiến dịch "Người canh giữ phương Đông" có sự tham gia của lực lượng và vũ khí đến từ các thành viên như Anh, Pháp, Đức… để cùng củng cố phòng tuyến phía đông của NATO. Đây là lần đầu tiên mà khối này thực hiện một chiến dịch quy mô ở khu vực phía đông kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine hồi tháng 2.2022. Động thái của NATO được xem là nhằm thể hiện sự cương quyết trước các hoạt động quân sự của Nga.

Thách thức cho NATO

Mặc dù thực hiện chiến dịch "Người canh giữ phương Đông" để thể hiện sự cứng rắn, nhưng NATO chắc chắn cũng không muốn leo thang căng thẳng với Nga.

Ngược dòng thời gian, đề xuất thành lập vùng cấm bay ở Ukraine mà Ba Lan đặt ra không phải là mới. Đề xuất xuất này đã được Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vận động ngay sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine. Các đồng minh NATO cũng đã thảo luận về đề xuất, nhưng chính quyền Mỹ khi đó dưới thời ông Joe Biden đã từ chối vì lo ngại nguy cơ đối đầu trực tiếp với máy bay chiến đấu của Nga.

Giữa bối cảnh như vậy, ông Dmitry Peskov, phát ngôn viên Điện Kremlin, ngày 15.9 cho rằng thông qua việc cung cấp hỗ trợ quân sự cho Ukraine, các nước NATO đang "chiến tranh" với Nga. "NATO đang chiến tranh với Nga; điều này là hiển nhiên và không cần bằng chứng. NATO cung cấp hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp cho chế độ Kyiv", truyền thông Nga dẫn lời ông Peskov tuyên bố. Đây không phải là lần đầu tiên Moscow cho rằng sự ủng hộ của phương Tây đối với Ukraine tương đương với việc tham gia vào cuộc chiến. Bên cạnh đó, ngày 15.9, Nga và Belarus còn tiến hành tập trận quy mô lớn. Động thái này được xem như đòn răn đe ngược lại của Moscow đối với NATO.

Có một thực tế là suốt những năm qua, ngay cả vào những giai đoạn căng thẳng, Mỹ cùng các đồng minh NATO phần lớn đều muốn tránh đối đầu trực tiếp với Nga vì lo ngại có thể bùng phát chiến tranh diện rộng. Chính vì thế, NATO không muốn có thêm leo thang với Nga trong bối cảnh Moscow đưa ra thông điệp như vậy. Lần này, ngay cả khi UAV của Nga xâm nhập Ba Lan, NATO cũng không hề tiến hành động thái nào đáng kể để viện dẫn Điều 5 về phòng thủ tập thể trong hiến chương của khối.

Mặt khác, Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như cũng không muốn phản ứng mạnh với Nga quanh vụ việc trên. Cụ thể, trả lời báo chí ngày 15.9, ông Trump cho rằng vụ việc có thể chỉ là một sai sót không cố ý. Tương tự, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố việc UAV của Nga hiện diện trên bầu trời Ba Lan là "không thể chấp nhận", nhưng ông cũng từ chối xem đó là hành động cố ý.

Gần đây, Nhà Trắng gia tăng áp lực với Điện Kremlin về việc tiến tới đàm phán hòa bình với Ukraine nhưng hầu hết thông qua sức ép kinh tế. Tổng thống Trump kêu gọi các đồng minh cùng trừng phạt kinh tế đối với Trung Quốc và Ấn Độ vì mua dầu thô của Nga - điều mà ông cho là đã giúp cho Moscow có nguồn lực để tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine.

Giữa bối cảnh như vậy, NATO rơi vào thách thức giữa việc đáp ứng yêu cầu phản ứng cứng rắn từ các thành viên như Ba Lan với việc không thể để leo thang căng thẳng quân sự với Nga.