Thận 'kêu cứu' theo 5 giai đoạn

Bệnh thận mãn tính (Chronic Kidney Disease - CKD), là một tình trạng phát triển theo thời gian, do chức năng thận bị suy giảm. Nhiệm vụ chính của thận là lọc nước và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu, cân bằng điện giải trong cơ thể, và thực hiện các nhiệm vụ hỗ trợ khác. Nhưng hãy tưởng tượng nếu chất thải bắt đầu tích tụ, cơ thể sẽ không thể kiểm soát sự tích tụ chất thải này và sẽ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe theo thời gian.

Bệnh thận mãn tính thường là một tình trạng thầm lặng; người bệnh thường không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào hoặc cảm thấy có vấn đề gì đang xảy ra bên trong cơ thể cho đến khi thực hiện các cuộc kiểm tra định kỳ.

Để giúp bệnh nhân và bác sĩ hiểu được mức độ tiến triển của bệnh, CKD được chia thành 5 giai đoạn. Cơ sở của các giai đoạn này là eGFR (Estimated Glomerular Filtration Rate) - tốc độ lọc cầu thận ước tính. Đây là xét nghiệm máu đo lường mức độ thận lọc chất thải khỏi máu hiệu quả như thế nào. Giá trị eGFR thấp hơn có thể chỉ ra chức năng thận bị suy giảm hoặc các dấu hiệu sớm của bệnh thận mãn tính (CKD).

Các giai đoạn này được mô tả bởi Quỹ Thận Mỹ (American Kidney Fund) như sau:

Giai đoạn 1: Chức năng thận bình thường và eGFR nhẹ (eGFR từ 90 trở lên)

Ở giai đoạn đầu tiên, các dấu hiệu sớm của tổn thương tiềm tàng có thể xuất hiện trong khi thận vẫn hoạt động tốt. Ví dụ, protein hoặc máu có thể được phát hiện trong nước tiểu của một người, điều này có thể báo hiệu thận đang bị căng thẳng. Chức năng thận vẫn có thể có vẻ bình thường, nhưng đây là lúc cần thực hiện hành động phòng ngừa.

Nhiều cải thiện có thể đạt được với những thay đổi lối sống đơn giản, chẳng hạn như kiểm soát huyết áp, giữ lượng đường trong máu trong giới hạn bình thường, hydrat hóa đầy đủ, dinh dưỡng tốt và tránh các loại thuốc không cần thiết gây căng thẳng cho thận.

Nếu chăm sóc sức khỏe được chú trọng ở giai đoạn này, nhiều người có thể sống khỏe trong nhiều năm mà bệnh không tiến triển.

Giai đoạn 2: Mất chức năng thận nhẹ (eGFR 60 đến 89)

Ở giai đoạn 2, thận biểu hiện suy giảm nhẹ khả năng lọc và bài tiết của chúng. Các triệu chứng hiếm khi xảy ra trong giai đoạn này, nhưng phân tích máu và nước tiểu định kỳ có thể tiết lộ vấn đề. Bác sĩ có thể đề nghị theo dõi thường xuyên tình trạng thận để nhận biết bất kỳ rối loạn tiềm ẩn nào - chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc tăng huyết áp - là nguyên nhân có thể gây ra suy giảm chức năng thận tối thiểu.

Đây cũng là lúc cần duy trì lối sống ổn định, thân thiện với thận. Việc giảm muối, thực phẩm chế biến sẵn và rượu, cùng với hoạt động thể chất, là những yếu tố hỗ trợ thận. Việc không hút thuốc và duy trì cân nặng hợp lý cũng được khuyến nghị cao. Can thiệp sớm ở giai đoạn này có thể làm chậm, hoặc thậm chí ngăn chặn, sự tiến triển của bệnh.

Giai đoạn 3: Tổn thương thận vừa phải (eGFR 30 đến 59)

Đến giai đoạn 3, có sự suy giảm chức năng thận ở mức vừa phải. Trong giai đoạn này, sự tích tụ các sản phẩm chất thải có thể bắt đầu xuất hiện trong máu, và do đó các triệu chứng có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Một số người bắt đầu cảm thấy mệt mỏi, bị sưng ở tay hoặc chân, chuột rút và thay đổi tần suất đi tiểu.

Chính trong giai đoạn này, việc quản lý y tế trở nên rất quan trọng. Các bác sĩ có thể kê đơn thay đổi chế độ ăn uống để giảm gánh nặng cho thận, bao gồm chế độ ăn ít protein, ít photpho và ít kali. Các loại thuốc kiểm soát huyết áp, điều trị thiếu máu và bảo vệ sức khỏe của xương là phổ biến. Mục đích của giai đoạn này là làm chậm tổn thương thêm và ngăn ngừa các biến chứng.

Giai đoạn 4: Tổn thương thận nghiêm trọng (eGFR 15 đến 29)

Giai đoạn 4 bao gồm tổn thương thận nghiêm trọng, khi các triệu chứng trở nên đáng chú ý hơn: buồn nôn, chán ăn, ngứa, sưng tấy và các vấn đề về giấc ngủ. Thận ở giai đoạn này không còn lọc đủ hiệu quả nữa, vì vậy độc tố bắt đầu tích tụ bên trong cơ thể.

Đây thường là giai đoạn cần có sự can thiệp y tế chuyên biệt hơn. Bệnh nhân thường tham khảo ý kiến của bác sĩ về các lựa chọn điều trị của họ. Sau đó, họ chuẩn bị cho việc lọc máu, ghép thận mà họ có thể cần đến vào một ngày nào đó.

Chế độ ăn uống thân thiện với thận cũng trở nên rất quan trọng, và hầu hết cá nhân nhận thấy rằng việc tham khảo ý kiến chặt chẽ với chuyên gia dinh dưỡng thận có thể giúp kiểm soát tình trạng của họ tốt hơn.

Giai đoạn 5: Suy thận (eGFR dưới 15)

Suy thận, còn được gọi là bệnh thận giai đoạn cuối, là giai đoạn cuối cùng của bệnh thận mãn tính. Trong giai đoạn này, thận hoạt động ở mức dưới 15% công suất bình thường của chúng. Thận không còn có thể loại bỏ chất thải hoặc cân bằng chất lỏng một cách hiệu quả, và điều này đòi hỏi phải lọc máu hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

Các triệu chứng trong giai đoạn này có thể khá dữ dội. Chúng bao gồm mệt mỏi, khó thở, sưng tấy, lú lẫn và thay đổi lượng nước tiểu. Mặc dù lọc máu giúp loại bỏ chất thải trong cơ thể, nhiều người cũng tìm kiếm các lựa chọn ghép tạng để có giải pháp lâu dài hơn.

Phát hiện sớm, theo dõi thường xuyên, thay đổi lối sống và hỗ trợ y tế đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh thận và cải thiện chất lượng cuộc sống tổng thể.

Một chế độ ăn uống thân thiện với thận làm giảm căng thẳng cho các cơ quan quan trọng này, giúp duy trì chức năng tối ưu và thậm chí có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh thận. Tiêu thụ các thực phẩm ít natri, kali và photpho hỗ trợ sức khỏe thận. Việc bổ sung trái cây và rau quả tươi, protein nạc và ngũ cốc nguyên hạt có thể bảo vệ thêm chức năng thận trong khi vẫn cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu.

Mỹ Ý (Theo Times of India)