Jack Ma trở lại với diện mạo mới

Nhà sáng lập và cũng là lãnh tụ tinh thần của đế chế thương mại điện tử Alibaba đã tái xuất kín đáo tại một số sự kiện gần đây, gây không ít tò mò trong bối cảnh công ty trải qua nhiều biến động lớn.

Nhà sáng lập Alibaba

Theo Scmp, tỷ phú Jack Ma vừa có chuyến thăm kín đáo tới trụ sở của Ant Group tại Hàng Châu, trùng với thời điểm gã khổng lồ fintech Trung Quốc ra mắt trợ lý trí tuệ nhân tạo đa phương thức thế hệ mới LingGuang.

Jack Ma - người đã từ bỏ quyền kiểm soát Ant Group và rời khỏi mọi vị trí quản lý tại Alibaba - được nhìn thấy đi cùng chủ tịch Ant Group, Eric Jing Xiandong, và giám đốc điều hành Cyril Han Xinyi trong chuyến tham quan khuôn viên. Ant Group là công ty liên kết của Alibaba, tập đoàn sở hữu tờ South China Morning Post.

Chuyến thăm diễn ra sau gần một năm kể từ khi ông Ma có bài phát biểu hiếm hoi tại lễ kỷ niệm 20 năm Ant Group vào tháng 12 năm ngoái, khi ông nhấn mạnh rằng “những thay đổi do trí tuệ nhân tạo mang lại trong 20 năm tới sẽ vượt ngoài sự tưởng tượng của mọi người, vì AI sẽ mở ra một kỷ nguyên vĩ đại hơn”.

Khi đó, tỷ phú công nghệ 61 tuổi nói rằng Ant Group sẽ tiếp tục sử dụng công nghệ để mang lại “tiến bộ và thay đổi” cho cuộc sống con người trong hai thập kỷ tới.

Cùng thời điểm, Alibaba Cloud - đơn vị AI và dịch vụ đám mây của tập đoàn thương mại điện tử Alibaba - đã đẩy mạnh giai đoạn thử nghiệm beta cho trợ lý AI Qwen mà một số nhà phân tích cho rằng có tiềm năng trở thành siêu ứng dụng thời đại AI của Trung Quốc, tương tự cách WeChat của Tencent định hình kỷ nguyên Internet di động.

“Trợ lý ảo Qwen và LingGuang, với những thế mạnh riêng, mở ra cơ hội mới để Alibaba thống trị cổng truy cập AI thế hệ mới,” Zhang Yi, nhà sáng lập kiêm nhà phân tích trưởng của công ty tư vấn Internet iiMedia, nhận định.

Ngày 24/11, Alibaba cho biết ứng dụng Qwen đã vượt hơn 10 triệu lượt tải trong tuần đầu tiên sau khi ra mắt lại, mở ra triển vọng tích cực cho nỗ lực dài hạn nhằm xây dựng một đối thủ cạnh tranh với ChatGPT của OpenAI.

Sự xuất hiện của LingGuang đúng lúc Alibaba Cloud giới thiệu ứng dụng Qwen càng làm thị trường AI trong nước thêm sôi động, nhất là khi Jack Ma bất ngờ xuất hiện tại trụ sở Ant Group để thể hiện sự ủng hộ đối với chiến lược ưu tiên AI.

Ông Jack Ma (đội mũ trắng) đi dạo trong khuôn viên của gã khổng lồ fintech Trung Quốc ở Hàng Châu - với chủ tịch Ant Group Eric Jing Xiandong (bên trái) và giám đốc điều hành Cyril Han Xinyi. Ảnh: Ant Group

Từ giáo viên tiếng Anh đến nhà sáng lập Alibaba

Hơn 25 năm qua, cái tên Jack Ma gắn liền với sự trỗi dậy thần kỳ của Alibaba - đế chế thương mại điện tử và công nghệ lớn nhất Trung Quốc. Từ một giáo viên tiếng Anh không có nền tảng công nghệ, Jack Ma trở thành doanh nhân nổi tiếng thế giới.

Sinh năm 1964 trong một gia đình bình thường tại Hàng Châu, Jack Ma lớn lên đúng thời điểm Trung Quốc mở cửa và nhanh chóng bị cuốn hút bởi thế giới bên ngoài. Ông tự học tiếng Anh bằng cách dẫn du khách đi tham quan miễn phí, rồi thi đại học ba lần mới đỗ và ra trường với tấm bằng tiếng Anh.

Jack Ma từng nhiều lần thất bại. Trước khi tốt nghiệp ngành tiếng Anh, ông từng thi rớt đại học 2 lần. Sau khi tốt nghiệp, ông từng xin 14 công việc nhưng đều bị từ chối trước khi mở công ty dịch thuật vào năm 1994 một trong những công ty dịch thuật đầu tiên của Trung Quốc.

Một năm sau, nhờ thông thạo tiếng Anh, ông được tuyển làm phiên dịch và sang Mỹ làm việc cho một dự án chính phủ. Chính chuyến công tác sang Mỹ giúp ông tiếp cận Internet - bước ngoặt khiến ông nhìn thấy tiềm năng đưa thông tin về Trung Quốc lên mạng.

Năm 1999, Jack Ma cùng 17 cộng sự lập ra Alibaba trong một căn hộ nhỏ ở Hàng Châu. Nhóm sáng lập làm việc ngày đêm, và nhờ khả năng truyền cảm hứng, Jack Ma được mô tả như người một pháp sư - dù bản thân không giỏi công nghệ nhưng “mê hoặc” được nhiều nhân tài, những người sẵn lòng đi theo ông như đệ tử.

Alibaba nhanh chóng nhận được 25 triệu USD vốn đầu tư từ Goldman Sachs và SoftBank. Vụ đầu tư 20 triệu USD của Masayoshi Son được xem là bước ngoặt, trước khi Yahoo chi 1 tỷ USD năm 2005 để nắm 40% cổ phần. Jerry Yang, người sáng lập Yahoo, khi đó bị chỉ trích vì trao quyền kiểm soát Yahoo China cho Alibaba - một nước đi mà sau này được đánh giá là “cực kỳ khôn ngoan”.Ra đời chỉ vài năm sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, Alibaba đáp ứng đúng nhu cầu thúc đẩy thương mại quốc tế. Taobao và TEOMAL giải tỏa cơn khát tiêu dùng, trong khi Alipay là tiên phong trong việc phổ cập dịch vụ tài chính và thanh toán điện tử.Ngày nay, Alibaba phát triển thành hệ sinh thái khổng lồ, từ thương mại điện tử, logistics, giải trí, y tế đến đám mây. Không giống Amazon, được ví như một đế chế tập quyền kiểm soát mọi thứ, Alibaba là một hệ sinh thái, sử dụng công nghệ Internet với mục tiêu “khiến mọi doanh nghiệp đều có thể trở thành Amazon”.Đỉnh cao của Alibaba là năm 2014, khi công ty IPO tại New York, huy động 25 tỷ USD - lớn nhất thế giới thời điểm đó. Sự kiện đưa Jack Ma lên hàng ngũ những nhân vật toàn cầu, diễn thuyết ở Davos và gặp gỡ nguyên thủ nhiều quốc gia. Nhà sáng lập và cũng là lãnh tụ tinh thần của đế chế thương mại điện tử Alibaba. Ảnh: Bloomberg Cú rơi bất ngờJack Ma rời vị trí CEO năm 2013 và từ nhiệm chức Chủ tịch năm 2019 để tập trung cho Ant Group - công ty sở hữu Alipay. Ant chuẩn bị IPO với quy mô 35 tỷ USD, dự kiến trở thành vụ phát hành lớn nhất thế giới và gia tăng mạnh tài sản của ông Ma.Nhưng tháng 10/2020, Jack Ma có bài phát biểu chỉ trích các cơ quan quản lý tài chính. Ngay sau đó, IPO của Ant bị hủy chỉ vài ngày trước thời điểm chào sàn. Các nguồn tin cho biết sự việc được báo cáo trực tiếp lên lãnh đạo cấp cao Trung Quốc.Cũng từ thời điểm này, Jack Ma hầu như biến mất khỏi công chúng. Alibaba sau đó bị điều tra chống độc quyền và chịu án phạt 2,8 tỷ USD năm 2021.Trong khi vấp phải thách thức pháp lý, Alibaba còn phải đối mặt với kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm và sự trỗi dậy của hàng loạt đối thủ như Pinduoduo, Temu và TikTok. Có giai đoạn công ty phải chạy đua giảm giá, gây lo ngại cho nhà đầu tư.Alibaba từng tuyên bố tách thành 6 đơn vị độc lập năm 2023, nhưng mô hình này gây rối và buộc phải thu gọn lại hai năm sau. Hai đồng sáng lập Joe Tsai và Eddie Wu quay lại nắm quyền Chủ tịch và CEO nhằm “ổn định lại con thuyền”.Doanh nghiệp tiếp tục đầu tư mạnh vào mảng chủ lực của công ty - thương mai điện tử, đồng thời đa dạng hóa nguồn thu qua việc đầu tư vào vào điện toán đám mây và AI - những lĩnh vực được xem là tương lai của tập đoàn, và cũng phù hợp với tầm nhìn quốc gia của Trung Quốc. Cuối năm 2024, Alibaba Cloud được ước tính chiếm hơn một phần ba thị phần tại Trung Quốc.Nhờ những nỗ lực này, ngày nay Alibaba đã được nhìn nhận như một tay chơi đáng gờm trong lĩnh vực công nghệ chứ không đơn thuần là một gã khổng lồ thương mại điện tử. Năm tài khóa 2025, Alibaba đạt gần 1.000 tỷ NDT (137 tỷ USD) doanh thu, dù cổ phiếu vẫn chưa hồi phục lại so với đỉnh năm 2020. Theo Bloomberg, sau 5 năm trở lại thị trường, ông Ma đang thích nghi với những thực tế mới trong thương mại điện tử Trung Quốc, nơi cạnh tranh ngày càng gay gắt và các doanh nghiệp tranh giành người dùng muốn đặt món ăn, thực phẩm và đồ điện tử giao trong vòng một giờ hoặc ít hơn.Theo một nguồn tin, các lãnh đạo cấp cao của công ty đang cố giúp ông hiểu rằng thời kỳ Alibaba nắm 85% thị phần đã qua từ lâu. Hiện nay ông đang đặt cược nền tảng cốt lõi Taobao có thể vượt JD.com và Meituan sau những thành công gần đây trong việc giành lại thị phần.Ông từng nói mục tiêu của Alibaba là tồn tại 102 năm - để đi qua 3 thế kỷ. Dù ông còn đóng vai trò gì hay không, dấu ấn của Jack Ma trong lịch sử Internet Trung Quốc vẫn là điều không thể phủ nhận: một hành trình từ thất bại liên tiếp đến xây dựng tập đoàn công nghệ hàng đầu, rồi chứng kiến chính mình và doanh nghiệp trải qua cú hãm phanh đột ngột. Alibaba hiện được điều hành bởi hai cộng sự gắn bó lâu năm của ông Ma là ông Joe Tsai và ông Eddie Wu từ năm 2023. Nhưng dấu ấn của ông, dù phía sau hậu trường, đang trở nên rõ ràng hơn, đặc biệt trong việc công ty chuyển hướng sang AI và tuyên bố “tổng tấn công” các đối thủ thương mại điện tử JD.com và Meituan qua việc đầu tư 50 tỷ nhân dân tệ (9 tỷ đô la Singapore) gần đây.

Theo những nguồn tin thân cận với Alibaba, lần trở lại này, dự kiến ông sẽ giữ hình ảnh kín tiếng hơn so với thời điểm trước năm 2020, thời điểm ông thường xuất hiện tại các tọa đàm ở Davos hoặc làm giám khảo cho một chương trình tài năng ở châu Phi.

“Jack Ma là gương mặt PR lớn nhất của Alibaba, là cá tính lớn nhất, thần tượng lớn nhất. Sự trở lại của ông khiến mọi người đều phấn chấn”, ông Li Chengdong, người đứng đầu viện nghiên cứu Internet Haitun có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết.