Indonesia mở đường cho siêu sáp nhập Grab - GoTo

Indonesia đang bước vào giai đoạn thương lượng nhạy cảm với hai gã khổng lồ gọi xe Grab và GoTo, khi hai bên tái khởi động kế hoạch sáp nhập từng đình trệ nhiều năm.

Theo Financial Times, trong lần đàm phán này giữa Grab và GoTo, Jakarta đưa ra một điều kiện then chốt: “Cổ phần vàng” dành cho quỹ đầu tư quốc gia Danantara Indonesia.

“Cổ phần vàng” (golden share) hay “cổ phần đặc biệt” (special share) là loại cổ phần thường được nắm giữ bởi Chính phủ trong các công ty nhà nước được cổ phần hóa. 

Loại cổ phần này cho phép người nắm giữ (tức là cổ đông vàng) có những đặc quyền liên quan đến hoạt động của một công ty.

Điều này đồng nghĩa với việc Jakarta sẽ có quyền phủ quyết đối với các quyết định quan trọng của thực thể mới sau khi sáp nhập giữa Grab và GoTo, đặc biệt liên quan đến lương, thưởng và phúc lợi tài xế.

Theo nguồn tin của Financial Times, Grab và GoTo đã thảo luận về việc để quỹ Danantara nắm một lượng cổ phần nhỏ nhưng có quyền hạn đặc biệt đối với mảng hoạt động tại Indonesia. 

Cổ phần vàng này được xem là “chiếc chìa khóa” để chính phủ bật đèn xanh cho thương vụ có thể tạo ra tập đoàn công nghệ trị giá 29 tỉ USD, kiểm soát tới 90-91% thị trường gọi xe và giao đồ ăn trong nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

GoTo hiện có khoảng 3,1 triệu tài xế, trong khi Grab cũng tạo ra nguồn sinh kế lớn tại Indonesia. Trong bối cảnh thị trường việc làm khó khăn, tài xế trở thành lực lượng kinh tế không thể thiếu.

Chính phủ vì vậy đặc biệt coi trọng quyền lợi nhóm lao động này và muốn có tiếng nói sau sáp nhập.

Dù Jakarta ban đầu phản đối, Hãng tin Reuters cho biết chính phủ đã đổi lập trường và “hoàn toàn ủng hộ” thương vụ, sau khi CEO Grab Anthony Tan gặp trực tiếp Tổng thống Prabowo Subianto để vận động.

Tuy vậy thương vụ vẫn đối mặt nhiều rủi ro như kiểm soát chống độc quyền, yêu cầu minh bạch phí - thưởng cho tài xế, và mâu thuẫn nội bộ GoTo.

Cụ thể, một nhóm cổ đông GoTo gồm SoftBank, đã gửi thư đề nghị sa thải CEO Patrick Walujo vì giá cổ phiếu lao dốc hơn 80% so với lúc niêm yết. SoftBank, cũng là cổ đông của Grab, từ lâu thúc giục sáp nhập để giảm việc đốt tiền để cạnh tranh.

Về triển vọng sáp nhập, các chuyên gia của Citigroup cảnh báo khả năng thất bại hoặc trì hoãn vẫn cao đáng kể, dù sự tham gia của quỹ Danantara cho thấy dấu hiệu ủng hộ chính trị mạnh mẽ từ Jakarta.

Grab và GoTo từng đạt tổng định giá 72 tỉ USD khi IPO năm 2021-2022, nhưng đã giảm sâu vì cạnh tranh khốc liệt. Giới phân tích đồn đoán Grab (giá trị khoảng 24 tỉ USD) có thể thâu tóm GoTo ( khoảng 5 tỉ USD), song vấn đề “tính Indonesia” của doanh nghiệp này khiến cấu trúc sáp nhập đặc biệt nhạy cảm.

Grab là doanh nghiệp công nghệ đa quốc gia, được thành lập ban đầu tại Malaysia nhưng hiện có trụ sở chính tại Singapore. Còn GoTo là tập đoàn công nghệ của Indonesia, thành lập vào năm 2021 từ vụ sáp nhập giữa hai công ty khởi nghiệp lớn của nước này là Gojek (gọi xe) và Tokopedia (thương mại điện tử).

Giới chức Indonesia khẳng định trọng tâm không thay đổi: bảo vệ thu nhập tài xế, đảm bảo cạnh tranh công bằng và duy trì vai trò của các doanh nghiệp “quốc gia”.

Hiện tại, Grab và GoTo đều từ chối bình luận về đề xuất cổ phần vàng. Nhưng GoTo tuyên bố sẵn sàng ủng hộ mọi chính sách “giúp nâng cao phúc lợi tài xế và đối tác”, kể cả nếu điều đó đến từ “sáp nhập, mua lại hay bất kỳ động thái chiến lược nào”.