Hội nghị thượng đỉnh Putin-Trump tại Alaska: Những gì đã biết?

Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin diễn ra tại Alaska - một điểm giao thoa Đông-Tây, theo đúng nghĩa đen.

Alaska là một địa điểm quen thuộc với cả Nga và Mỹ, vì từng là tiền tuyến phòng thủ tên lửa, tiền đồn radar và thu thập thông tin tình báo thời Chiến tranh Lạnh.

Cuộc gặp có thể dẫn đến một thỏa thuận giúp chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài hơn 3 năm rưỡi tại Ukraine hay không? Đó là điều vẫn còn phải chờ xem.

Khi nào và ở đâu?

Hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ dự hội nghị thượng đỉnh được mong đợi từ lâu tại một căn cứ quân sự của Mỹ ở Anchorage (bang Alaska), vào ngày 15.8.

Căn cứ Liên hợp Elmendorf-Richardson sẽ là nơi diễn ra cuộc gặp đầu tiên của họ trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, khi ông tìm cách chấm dứt chiến sự giữa Nga và Ukraine.

Về phía Nga, đây sẽ là chuyến thăm đầu tiên của ông Putin tới Mỹ kể từ năm 2015, khi ông đến dự họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York.

Tổng thống Ukraine có tham dự không?

Cả hai nước đều xác nhận cuộc gặp chỉ diễn ra giữa Tổng thống Putin và Trump, mặc dù ban đầu có những gợi ý rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có thể tham gia. Điện Kremlin vẫn phản đối việc ông Putin gặp ông Zelensky - ít nhất là cho đến đạt được một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine và hai bên sẵn sàng ký kết.

Tuần trước, ông Putin nói rằng ông không phản đối việc gặp nhà lãnh đạo Ukraine, “nhưng cần phải tạo ra một số điều kiện nhất định” để điều đó xảy ra và “vẫn còn rất xa vời”.

Điều này làm dấy lên lo ngại rằng Ukraine bị loại khỏi các cuộc đàm phán. Kyiv và các đồng minh châu Âu giữ quan điểm hòa bình không thể đạt được nếu không có sự tham gia của Ukraine.

Alaska có vai trò gì trong lịch sử Nga?

Hãng thông tấn TASS cho biết đây sẽ là chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo Nga tới Alaska, mặc dù nơi này từng là một phần của đế chế Sa hoàng cho đến năm 1867.

Người Nga bắt đầu định cư ở Alaska vào năm 1784 nhưng rất hạn chế, cho đến khi Sa hoàng Alexander II bán vùng lãnh thổ này cho Mỹ vào năm 1867 với giá 7,2 triệu USD. Sau này, khi nguồn tài nguyên khổng lồ được phát hiện tại Alaska, người Nga xem thương vụ chuyển nhượng Alaska là một thỏa thuận ngây thơ, gây ra nhiều hối tiếc.

Chương trình nghị sự ra sao?

Tổng thống Trump ngày càng tỏ ra bất bình với người đồng cấp Putin về việc Nga tiếp tục tấn công các thành phố Ukraine. Kyiv đã đồng ý ngừng bắn, nhấn mạnh đó là bước đầu tiên hướng tới hòa bình.

Moscow đưa ra các điều kiện ngừng bắn mà ông Zelensky cho là không thể chấp nhận, chẳng hạn như rút quân khỏi bốn khu vực mà Nga tuyên bố sáp nhập vào năm 2022; dừng các nỗ lực huy động quân sự; hoặc đóng băng viện trợ vũ khí từ phương Tây.

Để đạt được nền hòa bình lâu dài, Moscow yêu cầu Kyiv chấp nhận việc Nga sáp nhập các khu vực của Ukraine; từ bỏ nỗ lực gia nhập NATO, hạn chế quy mô lực lượng vũ trang và công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức cùng với tiếng Ukraine.

Tổng thống Zelensky khẳng định bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải bao gồm các đảm bảo an ninh mạnh mẽ cho Ukraine để bảo vệ nước này khỏi các cuộc tấn công từ Nga trong tương lai. Hôm 9.8, ông tiếp tục khẳng định Ukraine sẽ không nhượng bộ về lãnh thổ.

Có thể trông đợi gì?

Hôm 12.8, ông Trump cho biết sẽ có “hậu quả rất nghiêm trọng” nếu ông Putin không đồng ý chấm dứt chiến sự sau hội nghị thượng đỉnh.

Trong khi đó, cuộc gặp sẽ là một thành công ngoại giao đối với ông Putin, phá vỡ thế cô lập kể từ khi xung đột bùng phát. Điện Kremlin tìm cách mô tả các mối quan hệ mới giữa Nga và Mỹ như hai siêu cường đang tìm cách giải quyết nhiều vấn đề toàn cầu, trong đó có cuộc xung đột ở Ukraine.

Tổng thống Zelensky nhấn mạnh “Bất kỳ quyết định nào không có Ukraine cũng đồng thời là những quyết định chống lại hòa bình và sẽ không mang lại bất cứ điều gì”.

Nhiều quan chức châu Âu đồng tình với ý kiến này.

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte hôm 10.8 cho biết ông tin rằng Tổng thống Trump đang “đảm bảo rằng ông Putin nghiêm túc, và nếu ông ấy không nghiêm túc, thì mọi chuyện sẽ dừng lại ở đó”. Theo ông Rutte, nếu ông Putin thể hiện được sự nghiêm túc, “từ ngày 15.8 trở đi, tiến trình sẽ tiếp tục. Ukraine sẽ tham gia, châu Âu sẽ tham gia”.