Hội họa trừu tượng bước nhịp tap dance giữa lòng TP.HCM

Tác phẩm được trưng bày tại triển lãm Đường/The Way của Nguyễn Tất Long.

Ở Nguyễn Tất Long, mỗi nhát cọ là một nhịp gõ, mỗi vệt màu là một cú bước. Người ta biết anh qua hội họa, nhưng cũng biết đến đôi giày tap dance (nhảy thiết hài) gắn “cá” kim loại. Với Đường/The Way - triển lãm cá nhân đầu tiên tại TP.HCM, đôi giày ấy dường như đã rời sàn gỗ để bước hẳn vào mặt toan, biến hội họa thành một màn trình diễn tiết tấu.

Trong 10 năm, Tất Long đã đi một con đường hiếm người theo ở Việt Nam khi kiên định với biểu hiện trừu tượng tuyệt đối. Không nhân nhượng yếu tố tạo hình, không dựa vào hiện thực hay trừu tượng trữ tình, anh chỉ dùng những thành tố cơ bản là bút pháp, bố cục, nhịp điệu để đối thoại trực tiếp bằng cảm xúc.

Như PGS.TS Bùi Quang Thắng, giám tuyển triển lãm, đã nhấn mạnh, điều này "đòi hỏi người nghệ sỹ phải có 'căn'", khí chất hướng nội, tư duy tự do tuyệt đối, khả năng điều khiển hỗn loạn thành cấu trúc cảm xúc.

Một chặng đường, ba biến hóa bút pháp

Những ai theo dõi Tất Long từ sớm sẽ nhận ra hành trình ấy không hề tĩnh tại. Giai đoạn đầu, với Vòng xoáy của sự im lặng (2019), anh dùng bảng màu đen trắng, tạo những vòng xoáy mạnh mẽ như thư pháp, có khi vẽ bằng bút lông lớn, có khi bằng cả chổi lau nhà. Nhịp nhanh, mạnh, liền mạch là một thứ trực giác được phóng chiếu mà không màu mè.

Sang Hữu hình và vô hình (2021) lại là bút pháp đảo chiều, thay vì những mảng to, mạnh, Long rải những nét màu nhỏ, phi cấu trúc, thả vào toan như trong trạng thái vô thức. Cảm giác phiêu diêu, bất định bao trùm, khiến người xem vừa bị hút vào, vừa lạc lối.

Đến Cửa (2024), bảng màu bùng nổ hơn với khổ tranh lớn, màu sắc đa dạng, được bôi, bệt, quăng ném như một cuộc tấn công thị giác. Nhưng dẫu đổi bút pháp, tinh thần biểu hiện trừu tượng vẫn bất biến.

Bảng màu cũng mang hành trình tâm lý, từ sự tiết chế của đen trắng đến bùng nổ đa sắc, từ ràng buộc đến tự do của Nguyễn Tất Long.

Tranh của Tất Long vừa khó vừa dễ. Khó vì không có bất kỳ hình ảnh nhận diện nào để người xem “bám” vào. Dễ vì chính sự vô hình ấy giải phóng khán giả khỏi áp lực đúng - sai, để họ được tự do diễn giải.

“Tôi thích cái kiểu ‘tới bến’ như vậy”, họa sĩ Lê Thiết Cương từng nhận xét. Quả thật, khi không bị dẫn dắt bởi tạo hình, cảm xúc của người xem trở thành trung tâm.

Nhịp cọ của Long là nhịp nhảy, lúc dồn dập, lúc ngắt quãng, khi mạnh bạo, khi lả lướt. Bảng màu cũng mang hành trình tâm lý, từ sự tiết chế của đen trắng đến bùng nổ đa sắc, từ ràng buộc đến tự do. Và dù ở đâu, cảm xúc vẫn căng đầy, nhất quán, điều hiếm gặp ở nghệ sĩ theo đuổi trừu tượng lâu dài.

Một triển lãm không dành cho người muốn an toàn

Không chỉ là họa sĩ, Tất Long còn là một nghệ sĩ tap dance có tiếng, với bạn bè quốc tế đặt cho biệt danh “Long Tap”. Sự song hành của hai hình thức nghệ thuật, một thiên về thị giác, một thiên về tiết tấu, tạo ra trong tranh anh một thứ “ngôn ngữ lai” khó đoán. Vệt màu khi đó không chỉ là hình, mà là nhịp, bố cục không chỉ là sắp đặt, mà là phách nhạc.

Đường/The Way không kể câu chuyện, không có nhân vật, không hứa hẹn sự dễ hiểu. Nhưng chính vì thế, triển lãm của Nguyễn Tất Long lại khiến người xem khó rời mắt.

Trong lần ra mắt này tại TP.HCM, anh không chỉ mang đến những bức tranh khổ lớn, mà còn hứa hẹn một màn trình diễn trực tiếp trong đêm khai mạc (dành riêng cho khách mời), vẽ ngay tại chỗ, trong ánh đèn, tiếng nhạc và hương men. Sẽ không chỉ là xem tranh, mà là chứng kiến một cuộc “lên đồng” của màu sắc, nơi từng cú quăng màu là một nhịp tim.

Đường/The Way không cung cấp câu trả lời, không kể câu chuyện tuyến tính, không hướng dẫn người xem “phải” cảm thế nào. Nó chỉ mở ra một không gian, một nhịp điệu, để ai bước vào cũng tự tìm ra “đường” của riêng mình.

Và với những ai đã quen với sự an toàn trong nghệ thuật, đây sẽ là một cú chấn động, khó chịu với một số người, mê đắm với những người còn lại. Nhưng chính ở ranh giới ấy, nghệ thuật mới thật sự sống.

Triển lãm mở cửa tự do ngày 19-28/8 tại CHILLALA - House of Art (TP Thủ Đức, TP.HCM).