Hòa đàm về xung đột Ukraine: Ngõ cụt và những giải pháp

Chỉ hơn một tuần sau thượng đỉnh Alaska, ông Trump đặt ra thời hạn hai tuần cho đàm phán về vấn đề Ukraine nhưng vẫn chưa rõ sẽ gây áp lực với bên nào.

Hơn một tuần đã trôi qua kể từ cuộc gặp lịch sử ở Alaska ngày 18-8, nơi Tổng thống Trump tiếp đón ông Putin với nghi thức long trọng, chính thức chấm dứt tình trạng cô lập ngoại giao của Tổng thống Nga tại phương Tây. 

Tuy nhiên, "ứng viên Nobel hòa bình 2025" Donald Trump lại đưa ra thời hạn hai tuần cho kết quả đàm phán mà không nói rõ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Những nhượng bộ ban đầu

Sau cuộc gặp, cả ông Trump và Điện Kremlin đều đưa ra những bình luận tích cực về "bước đột phá" trong các cuộc đàm phán chấm dứt xung đột tại Ukraine. Nhưng thực tế cho thấy các bên vẫn còn cách xa nhau về những vấn đề cốt lõi, tạo nên một "ngõ cụt" mới trong tiến trình hòa bình.

Theo các phương tiện truyền thông, tại Alaska, ông Trump đã ủng hộ một phần đáng kể yêu cầu của ông Putin. Cụ thể, ông đồng ý với việc rút quân Ukraine khỏi toàn bộ khu vực Donetsk và không cần ngừng bắn để đàm phán hòa bình - điều mà Ukraine và EU từng đưa ra như điều kiện tiên quyết nhưng ông Trump đã bác bỏ, đồng ý với lập trường
của Nga.

Đổi lại, ông Putin cũng dỡ bỏ điều kiện trước đó về việc rút quân Ukraine khỏi toàn bộ lãnh thổ Kherson và Zaporizhia, đồng thời bày tỏ sẵn sàng thảo luận về các đảm bảo an ninh cho Ukraine - điều mà đặc phái viên Witkoff gọi là "một bước ngoặt".

Tuy nhiên, "ngõ cụt" lộ ra khi lập trường các bên vẫn không tương thích. Ukraine coi việc đưa quân đội châu Âu vào với sự hỗ trợ của Mỹ mới là đảm bảo an ninh thực sự, và Nga hoàn toàn phản đối điều này. Ngoài ra, Kiev bác bỏ các yêu cầu chính của Matxcơva như rút quân khỏi Donetsk, quy chế trung lập của Ukraine và quy chế
cho tiếng Nga.

Thời gian đang đứng về phía Nga. Quân đội Nga đẩy mạnh tiến công trong khi quân Ukraine đang gặp nhiều khó khăn. Khả năng động viên của Ukraine không phải vô hạn, và sự kiên nhẫn của ông Trump cũng vậy.

Sức ép bất cân xứng

Khác biệt lớn nhất nằm ở khả năng gây áp lực của ông Trump đối với từng bên. Với Nga, ông Trump và phương Tây có ảnh hưởng hạn chế. Những năm qua đã chứng minh cả lệnh trừng phạt lẫn viện trợ vũ khí ồ ạt cho Ukraine đều không làm thay đổi lập trường của Điện Kremlin. Washington cũng loại trừ can thiệp quân sự trực tiếp do mối đe dọa chiến tranh hạt nhân.

Ông Trump vẫn còn một số lựa chọn chưa sử dụng, như áp thuế quan đối với các quốc gia mua tài nguyên năng lượng Nga. Tuy nhiên, ngay cả trước khi "tối hậu thư" 10 ngày hết hạn, rõ ràng Ấn Độ và Trung Quốc đều không có ý định từ chối mua dầu Nga. 

Việc áp thuế quan có thể gây ra cuộc chiến thương mại với các cường quốc ngoài phương Tây, tạo ra mặt trận chống Mỹ toàn cầu. Có thể đây là lý do khiến ông Trump rút lại tối hậu thư và nối lại đàm phán với Nga.

Trung Quốc tuy có ảnh hưởng đối với Nga, nhưng suốt những năm xung đột Nga - Ukraine, nước này chưa bao giờ sử dụng ảnh hưởng đó để thúc đẩy Matxcơva đáp ứng yêu cầu của Ukraine và phương Tây. Trong bối cảnh đối đầu ngày càng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, Bắc Kinh khó có thể gây áp lực mạnh lên Matxcơva.

Ngược lại, với Ukraine, Mỹ có "kho ảnh hưởng khổng lồ" mà Kiev không thể chống cự lâu dài. Theo Politico ngày 22-8, một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết ông Trump "vẫn ngần ngại gây sức ép với Vladimir Putin và tin rằng ông có nhiều ảnh hưởng hơn đối với Ukraine và các đồng minh châu Âu". 

Ông Trump "từ lâu đã tin rằng Nga có lợi thế trong cuộc chiến và cần được thuyết phục để đàm phán hòa bình. Mặt khác, Ukraine phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ về vũ khí và nguồn cung tình báo".

Áp lực không nhất thiết phải dưới hình thức các bước đi quyết liệt công khai, mà có thể thực hiện âm thầm, dần dần nhưng không kém đau đớn. Báo Wall Street Journal (WSJ) đưa tin hôm 23-8 rằng, kể từ cuối mùa xuân 2025, Lầu Năm Góc đã ngăn chặn Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga bằng tên lửa do Mỹ cung cấp.

"Ít nhất một lần, Washington được cho là đã từ chối yêu cầu của Ukraine về việc tấn công một mục tiêu trên lãnh thổ được quốc tế công nhận của Nga", tờ WSJ viết, liên hệ sự thay đổi chính sách này với nỗ lực của ông Trump nhằm "lôi kéo" Matxcơva trong các cuộc đàm phán hòa bình.

Kiev và châu Âu hy vọng ông Trump sẽ không dám "hợp tác với Putin" quá mức vì lo ngại phản ứng tiêu cực từ dư luận Mỹ. Tuy nhiên, nếu việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine và khôi phục quan hệ với Nga vẫn là trọng tâm chiến lược của ông Trump, thì không thể loại trừ bất kỳ lựa chọn nào.