Vỉa hè, lòng đường vẫn bị lấn chiếm

Sau một thời gian tạm "vào quy củ", nhiều tuyến đường tại TP.HCM tái diễn tình trạng vỉa hè, lòng đường bị chiếm dụng trái phép, không còn chỗ cho người đi bộ và xe cộ di chuyển.

Người đi bộ lại bị chiếm đường

Buổi tối giữa tuần, quán sinh tố trên đường Hoàng Diệu đoạn giao Vĩnh Khánh (phường Khánh Hội, TP.HCM) đông nghẹt khách. Phần vỉa hè ngay dưới chân chung cư H1 rộng gần 10 m nhưng bàn ghế nhựa bày kín lối. Toàn bộ phần vỉa hè bị "bao trọn", người đi bộ thậm chí không len nổi qua những hàng ghế, chỉ còn cách đi xuống đường. Theo các cư dân sống ở chung cư H1, trước đây khu vực này rất thoáng đãng vì chỉ có mấy tiệm vàng, phòng khám nha khoa chủ yếu hoạt động buổi sáng. Khoảng 3 năm trước, quán sinh tố này xuất hiện, tối đến khách đông nghẹt, chiếm nguyên vỉa hè. Thấy khách đông nên mọi người đua nhau mở thêm mấy quán nữa, rồi thêm mấy xe bánh tráng trộn, cá viên chiên… vây kín hết phần vỉa hè quanh chung cư. Hồi đầu năm 2023, sau khi UBND TP có những động thái quyết liệt quy hoạch lại vỉa hè, mấy quán sinh tố tại ngã tư Hoàng Diệu - Vĩnh Khánh đã được thu gọn lại. Một phần phía trước vẫn để xe máy nhưng bàn ghế đã bị đẩy lùi vào bên trong, chừa gần 2 m đường cho người đi bộ.

"Tuy nhiên, chỉ được một thời gian rồi đâu lại vào đấy. Giờ đến cư dân chạy xe vào cổng chung cư còn khó. Ai cũng ngao ngán, cứ chờ cơ quan quản lý xuống dẹp nhưng mãi chẳng thấy đâu", chị Thanh Tuyền, cư dân sống tại chung cư H1 đã gần 20 năm, cho biết.

Gần đường Hoàng Diệu, hàng loạt tuyến đường quanh "thiên đường ẩm thực" Q.4 (cũ) sau một thời gian chấn chỉnh hiện nay lại bị quán sinh tố, nước ép, ốc, quán nhậu, cơm tấm lấn chiếm hầu như toàn bộ vỉa hè, thậm chí cả lòng đường. Người đi bộ không có lối đi, phải xuống lòng đường; xe cộ thì chen chúc nhau, rất dễ va chạm. Đặc biệt, khi những quán hàng này đóng cửa để lại những vỉa hè bẩn thỉu, nhếch nhác, bốc mùi dầu mỡ, nước thải.

Thực tế, tình trạng các quán nhậu, hàng rong bít hết vỉa hè, lòng đường diễn ra ở hầu hết các tuyến đường khắp TP.HCM. Ngay cả vùng trung tâm tại đường Đề Thám, Cống Quỳnh, Lê Thánh Tôn..., nơi tập trung nhiều du khách quốc tế đi bộ cũng không thoát cảnh giành nhau vỉa hè với hàng quán, xe cộ.

Không chỉ lấn chiếm vỉa hè của người đi bộ, tình trạng hàng rong lấn xuống lòng đường, gây cản trở giao thông cũng là tình trạng nhức nhối trên nhiều tuyến đường. Sáng nào cũng vậy, trong khung giờ cao điểm từ 7 - 8 giờ 30, đường Nguyễn Hữu Thọ từ phía cầu Rạch Đĩa 2 tới chân cầu Kênh Tẻ lại nườm nượp xe cộ. Ô tô xếp hàng dài nhích từng chút, xe máy thì len lỏi kiếm lối đi nhưng cứ được một đoạn lại phải lách chen qua những chiếc xe bán bánh mì, nui, trái dừa… chồm xuống tận lòng đường. Cứ cách một đoạn lại có 1 xe bán rong như vậy, một vài người dừng lại mua đồ ăn sáng, khiến tình trạng ùn tắc càng thêm nghiêm trọng. Tương tự, đường Hiệp Bình (phường Hiệp Bình) đoạn từ đường ray xe lửa tới cửa hàng Thế giới di động cũng bị hàng rong lấn chiếm kinh hoàng mỗi buổi sáng. Xe bán hàng tràn ra cả lòng đường gây ách tắc giao thông liên tục.

Lắp "mắt thần", siết lại công tác quản vỉa hè

Từ ngày 1.1.2024, TP.HCM chính thức thu phí tạm thời sử dụng vỉa hè, lòng đường theo Nghị quyết 15/2023/NQ-HĐND. Mức phí dao động từ 50.000 - 350.000 đồng/m²/tháng đối với hoạt động giữ xe và từ 20.000 - 100.000 đồng/m²/tháng cho các mục đích khác như buôn bán, kinh doanh dịch vụ, tổ chức sự kiện văn hóa… Đề án được kỳ vọng sẽ mang lại bước đột phá rất lớn trong công tác quản lý vỉa hè, lòng đường, bởi đây là phương án khai thác không gian đường phố và đô thị bắt nguồn từ nhu cầu thực tế, có sự đồng thuận của xã hội. Song, thực tế vẫn chưa được như mong đợi.

Ủng hộ chủ trương sử dụng vỉa hè đa mục đích tùy theo nhu cầu thực tế, chuyên gia quy hoạch Nguyễn Minh Hòa cho biết, đây là cách làm đã và đang được áp dụng tại nhiều nước. Mỹ cũng cho sử dụng vỉa hè để phục vụ các mục đích khác ngoài giao thông. Tại Thái Lan hay Singapore, chính quyền sẽ ký bản cam kết với chủ nhà, tùy từng vị trí mà chủ nhà trả tiền sử dụng tương ứng. Chủ nhà cam kết phải bảo vệ, giữ gìn khu vực sử dụng sạch sẽ, bảo vệ cả cây xanh, nếu vi phạm sẽ chịu xử phạt rất nặng... Tuy nhiên, bản chất việc vỉa hè suốt nhiều năm bị xà xẻo là do bắt tay "đi đêm" giữa người dân và lực lượng chức năng tại phường, quận. Do đó, ông Nguyễn Minh Hòa đề xuất thành lập bộ phận thường xuyên theo dõi, giám sát bằng hệ thống camera hoặc các phần mềm quản lý thông minh, xử phạt các trường hợp trái phép. Song song, từng hộ gia đình khi tham gia ký kết sử dụng vỉa hè cho mục đích khác phải đóng phí, nộp thuế qua mạng, không thu trực tiếp để hạn chế tối đa tiêu cực.

Sở Xây dựng thừa nhận qua công tác kiểm tra thời gian qua, nhiều tuyến đường trên địa bàn TP vẫn thường xuyên bị lấn chiếm để kinh doanh buôn bán, đậu đỗ xe không đúng quy định, tổ chức các hoạt động không phù hợp như đám cưới, đám tang, tập kết vật liệu xây dựng, rác thải, sử dụng xe đẩy tay và phương tiện tự chế. Những hành vi này không chỉ làm gián đoạn giao thông mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ tai nạn, gây mất an toàn và mỹ quan đô thị.

Lãnh đạo Sở Xây dựng đánh giá việc thu phí giúp hợp pháp hóa việc sử dụng một phần vỉa hè, đồng thời giữ gìn mỹ quan đô thị. Tuy nhiên, việc triển khai còn chưa đồng bộ, nhiều địa phương chưa thực hiện triệt để, dẫn đến tình trạng buôn bán, giữ xe trái phép vẫn diễn ra, ảnh hưởng đến trật tự và làm dấy lên nghi ngờ về tính minh bạch của chính sách.

Nhằm chấn chỉnh tình trạng trên, Sở Xây dựng TP giao Trung tâm quản lý hạ tầng giao thông đường bộ và Trung tâm quản lý điều hành giao thông đô thị tăng cường rà soát, đánh giá thực trạng trật tự vỉa hè trên toàn địa bàn. Sở cũng đề nghị Công an TP chỉ đạo lực lượng Cảnh sát giao thông, Công an các phường, xã tăng cường tuần tra, kiểm tra và xử phạt nghiêm các trường hợp dừng, đỗ xe trên lòng đường, vỉa hè để mua hàng, đặc biệt tại các điểm buôn bán tự phát. Đồng thời, cần phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức kiểm tra đột xuất, duy trì xử lý thường xuyên và lâu dài để đảm bảo trật tự đô thị. UBND các phường, xã được yêu cầu chỉ đạo lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm tình trạng lấn chiếm lòng, lề đường, nhất là tại các khu vực buôn bán tự phát xung quanh chợ truyền thống, chợ đầu mối, trước cổng trường học, bệnh viện, khu chế xuất - khu công nghiệp, nhà chờ xe buýt, điểm dừng và các nút giao thông trọng điểm.