Hé lộ chiêu trò 'bơm thổi' doanh số của các hãng ôtô Trung Quốc

Theo phân tích của Reuters dựa trên các khiếu nại của người tiêu dùng, một chiến thuật đang được các hãng xe và đại lý tại Trung Quốc sử dụng để thổi phồng doanh số đã trở nên phổ biến hơn trong những năm gần đây, nhằm ứng phó với cuộc chiến giá khốc liệt tại thị trường ôtô lớn nhất thế giới.

Đằng sau những con số tưởng chừng hào nhoáng là hàng loạt chiêu trò của các hãng xe Trung Quốc nhằm dựng lên hình ảnh một thị trường sôi động, trong khi thực tế lại hoàn toàn trái ngược.

Đầu tháng này, Reuters cho biết hai thương hiệu xe điện của Trung Quốc là Neta và Zeekr đã sắp xếp để xe được mua bảo hiểm trước khi người mua ký hợp đồng, một chiêu thức làm tăng số liệu bán hàng và tạo ấn tượng rằng công ty đang đạt được các chỉ tiêu định kỳ.

Riêng trường hợp của Neta, hãng đã ghi nhận trước doanh số ít nhất 64.719 xe trong giai đoạn từ tháng 1/2023 đến tháng 3/2024, chiếm hơn một nửa tổng số 117.000 xe mà hãng công bố đã bán ra trong cùng kỳ.

Tuy nhiên, "chiêu thức" gây tranh cãi này không chỉ giới hạn ở hai công ty trên mà còn xuất hiện rộng khắp trong ngành, theo kết quả rà soát của Reuters về 97 khiếu nại riêng biệt do người tiêu dùng đăng trên ba website phổ biến tại Trung Quốc. Trong hàng chục trường hợp trên, người mua cho biết họ được đại lý thông báo rằng việc này nhằm đáp ứng chỉ tiêu bán hàng.

Hàng loạt hãng xe trong nước và quốc tế đang hoạt động tại Trung Quốc như BYD, Neta, Zeekr, Toyota, Volkswagen hay Buick... đã bị Reuters “vạch trần” thông qua các số liệu thống kê doanh số cùng những khiếu nại từ phía khách hàng.

Các cáo buộc này liên quan đến một số thương hiệu lớn nhất tại Trung Quốc, bao gồm BYD cùng các thương hiệu nước ngoài như Toyota, Volkswagen và Buick, vốn hoạt động thông qua liên doanh với các "ông lớn" quốc doanh GAC và SAIC Motor Group.

Các khiếu này lần đầu tiên được ghi nhận từ năm 2021, tuy nhiên phần lớn bắt đầu xuất hiện trong giai đoạn 2024–2025, khi cuộc chiến giá làm ngành công nghiệp then chốt này của nền kinh tế Trung Quốc thêm kiệt quệ. Reuters đã rà soát các khiếu nại đăng trên 12365auto.com, một website giải quyết tranh chấp của bên thứ ba, và hai trang tương tự khác. Các nền tảng này yêu cầu chủ xe xác thực danh tính và cung cấp bằng chứng.

Tại Trung Quốc, người tiêu dùng có thể công khai đăng tải các khiếu nại của mình trên nhiều nền tảng trực tuyến khác nhau, đồng thời các hãng xe cũng có thể trực tiếp phản hồi và cung cấp thông tin chính thức cho từng trường hợp cụ thể.

Trong đa số các trường hợp, nhà sản xuất ôtô đã phản hồi công khai, nói rằng họ tìm cách giải quyết vấn đề. Tuy vậy, Reuters không thể độc lập xác minh tính xác thực của các khiếu nại hoặc kết quả xử lý. Đồng thời, không rõ tỷ lệ doanh số ôtô tại Trung Quốc bị thổi phồng thông qua hình thức này. SAIC, đối tác liên doanh tại Trung Quốc của Volkswagen và Buick (thuộc General Motors), cho biết họ cam kết mang đến dịch vụ bán hàng "chất lượng cao và tiêu chuẩn hóa", nhưng không nói rõ thêm chi tiết.

Theo ông Yale Zhang, giám đốc điều hành hãng tư vấn Automotive Foresight, chiêu thức này thực chất che giấu lượng tồn kho thực tế của các hãng xe. "Điều đó có thể dẫn đến đánh giá sai về nhu cầu hàng tháng trong ngành và khiến kế hoạch sản xuất tăng lên."

“Chiêu” đăng ký trước bảo hiểm cho xe vốn không phải là thủ thuật quá mới, song trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt tại thị trường Trung Quốc, nhiều hãng xe đã liên tục áp dụng cách làm này với tần suất ngày càng cao trong những năm gần đây.

Giai đoạn từ 2021–2025, 48 khách hàng đã đăng trên 12365auto.com rằng họ mua xe mới nhưng sau đó phát hiện xe đã được đại lý mua bảo hiểm. Nhiều người cảm thấy bị lừa dối, nhất là khi phát hiện bảo hiểm đăng ký không mang tên họ.

Tương tự, có 26 khiếu nại khác đăng trên nền tảng 315 auto consumer complaint của china.com (trực thuộc Trung tâm Thông tin Internet Trung Quốc, một cơ quan nhà nước) trong cùng giai đoạn. Thêm 23 khiếu nại được đăng từ 2022–2025 trên Black Cat, một nền tảng khiếu nại tiêu dùng thuộc sở hữu của tập đoàn công nghệ Sina.

Không ít hãng xe thẳng thắn thừa nhận đây chỉ là “chiêu trò” nhằm làm đẹp doanh số, trong khi một số thương hiệu khác lại quanh co phủ nhận trách nhiệm.

Trong 14 khiếu nại trên ba nền tảng này, người mua các mẫu xe mang thương hiệu BYD, Neta, Toyota, Buick và Chevrolet cho biết đại lý nói thẳng rằng việc mua bảo hiểm trước nhằm ghi nhận doanh số sớm để đạt chỉ tiêu. Một khiếu nại nộp tháng 12 trên 12365auto.com cáo buộc một đại lý SAIC GM yêu cầu bảo hiểm trước cho 60 xe chưa có người mua để kịp KPI. Một khiếu nại khác trên china.com vào tháng 4/2025 cho biết một đại lý BYD ở Thiểm Tây thừa nhận đã gom 12 xe để mua bảo hiểm trước, nhằm đẩy doanh số hồi tháng 7 năm ngoái.

Ngoài ra, người mua xe của Li Auto, Changan, FAW-Volkswagen và Geely cũng báo cáo tình trạng xe được mua bảo hiểm trước khi họ ký hợp đồng mua. Phát ngôn viên Volkswagen Group China cho biết họ "không chấp nhận" việc tăng số liệu bán hàng bằng cách mua bảo hiểm trước và sẽ điều tra các khiếu nại.

Nhiều khách hàng tại Trung Quốc có thể bị qua mặt khi chiếc xe của họ được mua bảo hiểm không đúng nhu cầu, với thời hạn bảo hiểm lệch so với thời điểm thực tế nhận xe. Điều này dễ dẫn đến thiệt thòi lớn nếu xảy ra sự cố sau này.

Ngoài ra, Reuters còn phát hiện 29 bài báo chính thức từ 2020–2025 nói về khiếu nại nhắm vào đại lý của các thương hiệu lớn như BYD, Changan và các thương hiệu nước ngoài gồm Volkswagen, GM, Toyota, Nissan và Honda, vốn cũng do liên doanh với các doanh nghiệp quốc doanh của Trung Quốc điều hành. Các bài báo này đăng trên truyền thông nhà nước tại 15 tỉnh và thành phố.

Các đại lý của FAW Hongqi, SAIC Roewe, SAIC VW, Dongfeng Nissan, GAC Toyota, GAC Honda và SAIC GM thừa nhận với truyền thông rằng việc mua bảo hiểm trước là để ghi nhận doanh số sớm. Phát ngôn viên Honda cho biết GAC Honda cấm đại lý mua bảo hiểm bắt buộc trước khi bán xe mới và sẽ xử lý nghiêm những đại lý vi phạm.

“Xe cũ odo 0 km” từ lâu đã trở thành căn bệnh nan y của ngành công nghiệp ôtô Trung Quốc. Người tiêu dùng tưởng như mua được xe mới chưa lăn bánh, nhưng thực chất phải chấp nhận chất lượng hao hụt do xe nằm kho lâu ngày, cùng với việc mất bớt quyền lợi vì xe đã bị đăng ký trước.

FAW Hongqi khẳng định không dùng bảo hiểm để xác nhận doanh số sớm và bất kỳ hoạt động nào như vậy không phải là chính sách chính thức. GM China cho biết họ không yêu cầu xe bán sỉ phải được mua bảo hiểm trước và chỉ tính tình trạng "giao xe" chứ không tính bảo hiểm trong báo cáo bán hàng. BYD, GAC Toyota, Geely, Changan, Nissan và Li Auto không phản hồi yêu cầu bình luận từ Reuters.

Đáng chú ý, Reuters cũng tìm thấy 5 bản án từ tháng 3/2023–3/2025 liên quan đến người tiêu dùng kiện đại lý giấu thông tin xe đã được mua bảo hiểm trước. Trong đó, 3 vụ tòa xử cho người mua thắng kiện và được bồi thường, 2 vụ còn lại không công bố kết quả.

Bức xúc trước hành vi gian dối, nhiều khách hàng tại Trung Quốc đã mạnh dạn đưa các hãng xe và đại lý ra tòa, buộc họ phải trả giá và giành chiến thắng thuyết phục.

Những chiếc xe được ghi nhận "đã bán" trước khi đến tay người tiêu dùng thường được gọi ở Trung Quốc là "xe cũ odo 0 km". Chiêu thức này xuất hiện từ áp lực cạnh tranh gay gắt khi thị trường phải đối mặt với cuộc chiến giá kéo dài nhiều năm do tình trạng dư thừa công suất. Hiện có hơn 100 thương hiệu xe cạnh tranh quyết liệt để sống sót qua giai đoạn tái cấu trúc thị trường, buộc họ càng phải đẩy mạnh doanh số và giành thị phần.

Những cáo buộc về việc bán xe đã có hợp đồng bảo hiểm từ trước từng xuất hiện từ năm 2016, khi một người mua Cadillac chia sẻ trên đài địa phương rằng anh ta phát hiện xe mình đã được mua bảo hiểm trước. Tình trạng này dường như tăng mạnh từ đầu năm 2023, khi một số thương hiệu như Li Auto bắt đầu đăng bảng xếp hạng doanh số hàng tuần trên mạng xã hội, dựa trên số liệu đăng ký bảo hiểm.

Thay vì đối diện với thực tế, việc tô hồng báo cáo doanh số của các hãng xe Trung Quốc có thể bóp méo bức tranh thị trường, dẫn đến quyết định đặt hàng và điều chỉnh dòng tiền sai lệch, kéo theo những hệ quả khó lường trong tương lai.

Các nhà phân tích và nhà đầu tư theo dõi ngành công nghiệp này dựa trên hai nguồn dữ liệu là số liệu bán sỉ mà các hãng xe báo cáo lên hiệp hội ngành, phản ánh lượng xe giao cho đại lý; nguồn còn lại đến từ dữ liệu bán lẻ, dựa trên số đăng ký bảo hiểm bắt buộc, phản ánh lượng xe đến tay người dùng thực tế. Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc (CAAM) đã chỉ trích những bảng xếp hạng này là "không đáng tin cậy" và cáo buộc chúng làm gia tăng cạnh tranh khốc liệt trong ngành.