Hang Tám Cô: Chị đã về với gia đình

Chờ đợi hơn nửa thế kỷ, cuối cùng những người em, người anh, người thân của nhiều liệt sĩ hy sinh tại hang Tám Cô (nằm ở Km 16+500 đường 20 Quyết Thắng, xã Thượng Trạch, H.Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Trị) đã an lòng khi tìm thấy nhiều hài cốt liệt sĩ.

'Tôi đã gặp được chị tôi'

Trở về sau lễ truy điệu và an táng của liệt sĩ Lê Thị Mai, một trong 8 thanh niên xung phong hy sinh tại hang Tám Cô, ông Lê Xuân Phước (68 tuổi, ngụ thôn Đông Anh Vinh, xã Hoằng Lộc, Thanh Hóa) xúc động, bày tỏ niềm vui sau hơn nửa thế kỷ mong đợi, nay đã tìm thấy hài cốt của người chị gái.

Gặp lại ông Phước sau 8 năm (năm 2017, PV Thanh Niên đã gặp thân nhân các liệt sĩ hang Tám Cô để thực hiện loạt bài Hang Tám Cô - Huyền thoại và sự thật), lần này ông luôn nở nụ cười, mở lòng nhiều hơn để nói về cảm xúc của mình cùng người thân.

"Vui mừng, thật sự rất vui mừng khi thấy chị. Mấy hôm nay giấc ngủ tôi cũng an yên hơn, không còn những lăn tăn, suy nghĩ, tâm tư như bao năm tháng qua. Không biết nói gì hơn, thay mặt gia đình, dòng họ, tôi chân thành cảm ơn các đơn vị đã giúp tìm thấy hài cốt chị. Tôi đã gặp được chị tôi, chị đã về với gia đình. Theo nguyện vọng của gia đình, chị tôi đã được an táng cùng đồng đội ở nơi chị ấy hy sinh", ông Phước bồi hồi.

Có lẽ ông Phước là người chất chứa nhiều cảm xúc hơn cả, bởi ông là thân nhân liệt sĩ đầu tiên tìm đến hang Tám Cô 30 năm trước. Năm 1995, lần đầu tiên biết được thông tin liệt sĩ Lê Thị Mai hy sinh ở hang Tám Cô và có thể hài cốt còn ở đó, ông đã bắt xe vào tận nơi rồi đi bộ nửa ngày để tìm kiếm.

"Khi đó là tháng 12 âm lịch của năm 1995, tôi bắt xe vào Quảng Bình, tìm đến xã nhưng cán bộ xã nói đường lên hang rất khó đi, phải đi bộ. Họ khuyên nên chờ xe của bộ đội hoặc ở lại chờ dịp thuận lợi để lên, nhưng tôi quả quyết phải lên ngay. Thế là hôm sau tôi được xã bố trí đi cùng một cán bộ xã, chúng tôi đi bộ từ 4 giờ sáng đến 12 giờ trưa cùng ngày mới tới hang Tám Cô. Đến đó, tôi thấy phía ngoài cửa hang có tấm bia ghi tên các liệt sĩ, trong đó có tên chị gái tôi. Tôi mừng vì ít nhất cũng xác định được nơi chị hy sinh, và có thể hài cốt chị vẫn còn ở đây", ông Phước kể.

Kể từ lần đầu đặt chân đến hang Tám Cô đó cho đến trước khi đợt khai quật hồi đầu tháng 10 vừa qua, ông Phước cùng các thân nhân liệt sĩ khác không nhớ hết bao nhiêu lần vào - ra để thắp hương, thăm hỏi với một nguyện vọng linh thiêng nhất là tìm thấy hài cốt các liệt sĩ. Hành trình suốt nhiều chục năm tìm kiếm không ít lần trở ngại vì có những thông tin, sự việc không rõ ràng, còn uẩn khúc... xoáy sâu vào lòng những người ở lại. Và rồi đến hôm nay, kết quả đợt tìm kiếm, quy tập do Đội 589 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị) thực hiện từ ngày 1 - 15.10.2025, đã xác định được 8 mẫu hài cốt trùng khớp với thân nhân (bằng công nghệ xét nghiệm ADN).

"Lần này kết quả chắc chắn rồi, chính mắt tôi nhìn thấy xương cốt chị, dõi theo từng bước chị cùng đồng đội được an táng ở nơi khang trang, sạch đẹp, không còn phải nằm trong hang sâu như mấy mươi năm qua", ông Phước nói.

Vẫn mong một ngày tìm thấy anh

Cũng trải qua hơn nửa thế kỷ mong mỏi tìm thấy hài cốt liệt sĩ Nguyễn Văn Phương (một trong 8 thanh niên xung phong hy sinh tại hang Tám Cô), ông Nguyễn Văn Phi (68 tuổi, ngụ thôn Đại Trường, xã Hoằng Tiến, Thanh Hóa; em trai liệt sĩ Phương) lại có phần nặng lòng, bởi đợt khai quật vừa qua chưa tìm thấy hài cốt người anh trai của mình.

"Trước đây đã xác định được liệt sĩ Trần Thị Tơ (một trong 8 liệt sĩ hy sinh tại hang Tám Cô), bây giờ lại thêm nhiều hài cốt liệt sĩ là đồng đội của anh trai tôi được tìm thấy. Tôi mừng cho các gia đình, và vẫn hy vọng một ngày nào đó hài cốt anh trai tôi cũng được xác định. Ngày còn sống, mẹ tôi chỉ có mong mỏi duy nhất lúc cuối đời là đưa được anh về, nhưng điều đó chưa thành hiện thực. Giờ mẹ không còn, anh cũng chưa xác định được, tôi chỉ sợ sức khỏe mình yếu đi không còn đủ sức đi tìm anh ấy", ông Phi nói.

Dù vậy, ông Phi cũng hy vọng nhiều hơn khi giờ đây công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, cùng với việc thu thập mẫu ADN thân nhân các liệt sĩ được Đảng, Nhà nước, chính quyền các địa phương thực hiện đầy đủ, và một ngày nào đó tất cả các liệt sĩ không còn "vô danh".

Ông Đầu Thanh Tùng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, người không ít lần đại diện tỉnh Thanh Hóa phối hợp cùng các địa phương và cơ quan chức năng tìm kiếm, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ ở hang Tám Cô, cho biết: "Kết quả tìm kiếm xác định được 8 mẫu hài cốt liệt sĩ ở hang Tám Cô lần này đã mang lại niềm vui cho thân nhân các gia đình". Ông Tùng chia sẻ thêm, thời gian tới, tỉnh Thanh Hóa sẽ tích cực phối hợp tốt hơn nữa với các đơn vị tìm kiếm hài cốt liệt sĩ để khi có mẫu ADN từ hài cốt có thể đối chứng ngay với mẫu thân nhân các liệt sĩ mà tỉnh Thanh Hóa đã thu thập, gồm hơn 37.000 mẫu ADN của thân nhân đã lấy trong thời gian qua.