Hàn Quốc đã 'thắng'?

Mỹ chấp thuận kế hoạch phát triển tàu ngầm hạt nhân của Hàn Quốc, đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ an ninh song phương và khẳng định vị thế mới của Seoul trên bàn cờ khu vực.

Hàn Quốc vừa nhận được sự chấp thuận từ Washington để chế tạo tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên, động thái được giới quan sát đánh giá là một thắng lợi ngoại giao quan trọng trong nỗ lực lâu dài của Seoul nhằm tăng cường sức mạnh hải quân.

Các chuyên gia nhận định, quyết định này cũng thể hiện sự gắn kết sâu hơn giữa Seoul và chiến lược đối trọng Trung Quốc của Washington tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, điều có thể khiến Bắc Kinh phản ứng gay gắt, theo Korea Times.

"Canh bạc ngoại giao"

Thỏa thuận đạt được sau cuộc hội đàm hôm 29/10 giữa Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Gyeongju, bên lề Hội nghị Cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC).

“Tôi đã cho phép họ chế tạo tàu ngầm năng lượng hạt nhân, thay vì những tàu ngầm diesel cũ kỹ, kém linh hoạt mà họ đang có”, ông Trump viết trên mạng xã hội hôm 30/10, nhắc lại cuộc gặp với ông Lee.

Trong một bài đăng khác, ông Trump cho biết tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của Hàn Quốc sẽ được đóng tại Hanwha Philly Shipyard, hiện thuộc sở hữu của tập đoàn quốc phòng Hanwha Ocean.

Bài đăng của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Quyết định của Mỹ được đưa ra nhanh chóng, ngay sau khi ông Lee trong phần phát biểu khai mạc được truyền hình trực tiếp đã công khai kêu gọi ông Trump cho phép Hàn Quốc tiếp cận nhiên liệu hạt nhân dùng cho tàu ngầm. Ông cũng nói rằng việc chế tạo thêm các tàu ngầm thông thường và triển khai chúng quanh bán đảo Triều Tiên sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho lực lượng Mỹ.

Hiện nay, Hàn Quốc chỉ sở hữu tàu ngầm chạy bằng động cơ diesel - điện, bao gồm loại có hệ thống đẩy độc lập không khí (AIP), nhưng các tàu này vẫn phải nổi lên hoặc dùng ống thở để sạc pin. Tàu ngầm hạt nhân, có khả năng hoạt động dưới nước trong thời gian dài gần như vô hạn, sẽ là bước nhảy vọt về năng lực tác chiến trên biển của Seoul.

Sự phê chuẩn của Washington mang tính quyết định, bởi theo Hiệp định hợp tác năng lượng hạt nhân Mỹ - Hàn, Seoul bị cấm tái chế nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng hoặc ứng dụng vào mục đích quân sự nếu không có sự đồng ý của Mỹ.

Ông Doo Jin Ho, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Á - Âu thuộc Viện Chiến lược Quốc gia Hàn Quốc, gọi đây là một chiến thắng ngoại giao lớn của Tổng thống Lee.

“Các chính quyền Mỹ trước đây đều né tránh vấn đề này do lo ngại vi phạm Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Nhưng cách tiếp cận mang tính thương mại và thực dụng của ông Trump đã khiến thỏa thuận trở nên khả thi”, ông Doo nhận định.

Tổng thống Lee Jae-myung phát biểu chúc mừng tại lễ đặt tên con tàu State of Maine, thuộc chương trình Tàu đa nhiệm an ninh quốc gia (National Security Multi-mission Vessel) của Bộ Giao thông Vận tải Mỹ, diễn ra tại xưởng đóng tàu Hanwha Philly ở Philadelphia ngày 26/8. Ảnh: Newsis.

“Đối với ông Trump - người đặt ưu tiên hàng đầu vào việc kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, thì năng lực tàu ngầm của Hàn Quốc sẽ là một tài sản chiến lược đáng giá. Cùng với nỗ lực của Nhật Bản trong việc tăng cường hạm đội tàu ngầm, Mỹ sẽ có hai đồng minh châu Á có thể phô diễn sức mạnh dưới lòng biển trước Bắc Kinh - một kịch bản rất phù hợp với tầm nhìn của ông”.

Ông Doo nói thêm rằng: “Chắc chắn đã có những thảo luận kín trước hội nghị, nhưng việc Tổng thống Lee nêu thẳng vấn đề này trong phần phát biểu được phát sóng trực tiếp là một canh bạc ngoại giao táo bạo”.

Bước ngoặt lịch sử

Hàn Quốc đã theo đuổi ý tưởng phát triển tàu ngầm hạt nhân trong nhiều thập kỷ. Các chính phủ trước đây, từ thời Tổng thống Roh Moo Hyun tới Moon Jae In, đều từng nghiên cứu nhưng không thể tiến xa vì sự phản đối của Mỹ.

Bộ trưởng Quốc phòng Ahn Gyu Back hoan nghênh thỏa thuận này, gọi đây là bước tiến có ý nghĩa trong việc sở hữu năng lực hải quân chiến lược.

“Các điều kiện kỹ thuật cần thiết để chế tạo tàu ngầm hạt nhân đã sẵn sàng, và điều chúng ta thiếu ở giai đoạn cuối chỉ là nguồn nhiên liệu. Với sự hợp tác của Mỹ trong khâu này, chúng ta có thể hoàn tất dự án”, ông Ahn nói tại phiên điều trần của Quốc hội khi được hỏi về việc Washington phê chuẩn kế hoạch.

Hai bên dự kiến sẽ sớm mở các cuộc thảo luận nhằm sửa đổi hiệp định hạt nhân song phương. Hải quân Hàn Quốc ước tính quá trình đóng tàu sẽ mất khoảng mười năm hoặc ngắn hơn, nhờ công nghệ lò phản ứng tiên tiến và kinh nghiệm ngày càng lớn trong lĩnh vực lò phản ứng module nhỏ (SMR).

Tàu ngầm hải quân lớp 3.600 tấn, chiếc đầu tiên trong ba tàu thuộc lớp Changbogo-III Batch-II, được nhìn thấy tại xưởng đóng tàu của Hanwha Ocean trên đảo Geoje, tỉnh Nam Gyeongsang, vào ngày 21/10 - một ngày trước lễ hạ thủy. Ảnh: Hải quân Hàn Quốc.

Dù vậy, giới chuyên gia cảnh báo không nên xem nhẹ hệ quả chính trị của dự án.

Về mặt kỹ thuật, việc xây dựng tàu ngầm hạt nhân không vi phạm NPT, song một số nhà phân tích lo ngại điều này có thể mở đường cho khả năng Seoul phát triển vũ khí hạt nhân trong tương lai.

Một mối lo khác là phản ứng của Trung Quốc. “Tổng thống không nên công khai nhắc đến Trung Quốc. Đó là vấn đề nên xử lý kín", Giáo sư Park Won Gon, chuyên gia nghiên cứu Triều Tiên tại Đại học Nữ Ewha, nhận định.