Hà Nội mấy lần mang tên Thăng Long?

Tên gọi Thăng Long xuất hiện hai lần trong những tên chính quy của Hà Nội nhưng lại mang hai ý nghĩa khác nhau. Thăng Long với ý nghĩa “rồng bay lên” xuất hiện năm 1010, do vua Lý Thái Tổ đặt khi dời đô từ Hoa Lư về đây. Đến năm 1805, vua Gia Long cũng đặt tên Hà Nội là Thăng Long nhưng với ý nghĩa là “Thịnh vượng”.

Sách Lịch sử thủ đô Hà Nội ghi, sau khi đổi kinh thành Thăng Long thành trấn thành miền Bắc, vua Gia Long vẫn giữ tên Thăng Long vì đã quen dùng trong dân gian. Tuy nhiên, ông đổi chữ "Long" mang nghĩa "rồng" thành chữ "Long" nghĩa là "thịnh vượng", với lý do rồng là biểu tượng của nhà vua, mà vua không còn ở đây thì không thể dùng chữ "Long" là "rồng".

Từ khi hình thành đến nay, Hà Nội có nhiều tên gọi. Cuốn Địa danh và chủ quyền lãnh thổ nêu 10 tên gọi chính quy của Hà Nội gồm: Long Đỗ, Tống Bình, Đại La hay Đại La Thành, Thăng Long (rồng bay lên), Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh, Bắc Thành, Thăng Long (thịnh vượng), Hà Nội.

Ngoài ra, Hà Nội còn có một số tên gọi không chính quy như Trường An, Long Biên, Long Thành…

Long Đỗ, Tống Bình và Đại La là những tên gọi chính quy của Hà Nội dưới thời Tùy và Đường. Long Đỗ gắn với truyền thuyết tướng Cao Biền đắp thành Đại La, gặp thần Long Đỗ hiện lên. Tống Bình là tên trị sở của quan đô hộ phương Bắc. Đại La là tên thành ngoài cùng bao bọc kinh đô, được tướng Cao Biền mở rộng năm 866.

Sách Đại Việt sử ký toàn thư viết về sự ra đời của tên Đông Kinh như sau: “Mùa Hạ, tháng 4 năm Đinh Mùi (1427), Vua (tức Lê Lợi) từ điện tranh ở Bồ Đề, vào đóng ở thành Đông Kinh, đại xá đổi niên hiệu là Thuận Thiên, dựng quốc hiệu là Đại Việt đóng đô ở Đông Kinh. Ngày 15, vua lên ngôi ở Đông Kinh, tức là thành Thăng Long. Vì Thanh Hoá có Tây Đô, cho nên gọi thành Thăng Long là Đông Kinh”.

Năm 1802, vua Gia Long quyết định đóng đô ở tại nơi cũ là Phú Xuân (Huế), không ra Thăng Long và đổi kinh thành Thăng Long làm trấn thành miền Bắc. Do Thăng Long không còn là kinh đô, vua cho xây dựng thành mới, mang tên Bắc thành, có quy mô nhỏ hơn nhiều so với thành Thăng Long.

Năm 1831, vua thứ hai của nhà Nguyễn là Minh Mạng đem kinh thành Thăng Long cũ hợp với các phủ huyện xung quanh như huyện Từ Liêm, phủ Ứng Hòa, phủ Lý Nhân và phủ Thường Tín lập thành tỉnh Hà Nội, lấy khu vực kinh thành Thăng Long cũ làm tỉnh lỵ của Hà Nội. Cái tên Hà Nội cũng bắt đầu từ đó.